جامعه ای در آتش
(دلنوشته ای از سید غلامحسین حسنتاش )
مدتی است روایتی که از پیامبر گرامی اسلام نقل شده است ذهنم را درگیر کرده است. روایت این است که حضرت فرموده اند (الرّاشی و المرتشی فی النّار) یعنی رشوه دهنده و رشوه گیرنده در آتش هستند در احادیث دیگری واسطه رشوه هم به اینها اضافه شده است.
از نوجوانی این حدیث را شنیده بودم ولی اخیرا بنظرم رسید که گویا برداشتم از آن غلط بوده است. در اثر بی دقتی در ذهنم جا افتاده بود که منظور این است که رشوه دهنده و رشوه گیرنده به جهنم خواهند رفت در صورتی که در این حدیث صحبتی از جهنم اُخروی و صحبتی از آینده و خواهند رفت نیست، بلکه تاکید بر این است که رشوه دهنده و رشوه گیرنده در آتش هستند. تقدم و تاخر آتش بر رشوه هم روشن نیست یعنی هم میتوان این برداشت را داشت که در شرایط آتش و دوزخ است که رشوه رد و بدل می شود، یعنی اگر محیطی و جامعه ای دوزخی و آتشین نباشد رشوه ای در کار نخواهد بود و هم می شود این برداشت را کرد که به محض رد و بدل شدن رشوه پرداخت کننده و گیرنده در آتش قرار می گیرند و هر دو هم می تواند درست باشد.
متاسفانه واقعیت این است که رشوه در سطح خرد و کلان در تارو پود اقتصاد و جامعه ما نه تنها نفوذ کرده بلکه حاکم شده است انواع رشوه های نقدی و غیرنقدی و تهاتری که بدون آن تقریبا هیچ کاری پیش نمی رود حتی برنامه های کلان و پروژه های ملی نیز بجای مبتنی بودن بر مطالعات جهت گیری های توسعه ای و بهره وری اقتصادی بر مبنای تهاتر رشوه شکل می گیرد و پیش می رود مثلا : "تو تعهد بده که فلان پروژه را در حوزه انتخابیه من اجرا می کنی تا من هم به تو رای اعتماد بدهم " شایسته سالاری و بسیاری از مسائل دیگر هم مقهور ارتشاء هستند و اتفاقا بعضی از احادیث هم به این انواع رشوه اشاره دارند.
آیا اقتصاد و جامعه ای که رشوه در آن چنین فراگیر است و همه افراد حقیقی و حقوقی برای پیشبرد امور خود مجبور به پرداخت رشوه اند جامعه و اقتصادی در قعر آتش و دوزخی نیست؟ آتشی که سرمایه های ملی و انسانی و اجتماعی را می سوزاند، آبها را تبخیر می کند، منابع انرژی را می سوزاند و تلف می کند و متاسفانه روز به روز گدازان تر می شود. بر این مبنا رشوه هم معلول اقتصاد و سازوکارهای دوزخی است و هم علت مشدده آن و هر رشوه هیزمی است که این آتش را گدازان تر می کند تنها برمبنای همین حدیث چنین اقتصاد و اجتماعی نمیتواند ربطی به اسلام داشته باشد. و البته حتی اگر چنین فرمایشی هم از رسول گرامی اسلام صادر نشده باشد تجربه ما صحت و روائی این نقل را تائید می کند.
بهشت و دوزخت با توست در پوست
چرا بیرون زخود می جوئی ای دوست
امیدوارم خداوند هرچه زودتر جامعه ما را از چنین آتشی دوزخی، نجات دهد.
