وبلاگ سید غلامحسین حسنتاش

مقابله با تحریم نمی تواند بر پایه توهم باشد

(آیا تهاتر احجام بزرگ نفت با کالاهای روسی امکان پذیر است)

اخیرا دوباره مساله تهاتر پانصد هزار بشکه نفت با کالا با کشور روسیه مطرح شده است . این مساله از حدود پنج سال پیش در دستور کار است. در ششم اردیبهشت ماه 1393 در مصاحبه ای با روزنامه دنیای اقتصاد مشکلات این کار را یادآور شدم و اینجا  قدری بیشتر آن را بسط می دهم.

روسیه مرز مستقیم با ما ندارد و خطوط لوله برای انتقال این حجم نفت بین دو کشور برقرار نیست و اگر هم بخواهد احداث شود صرفنظر از توجیه اقتصادی آن، اولا سالها طول می کشد و ثانیا حداقل از یک کشور واسط عبور می کند که معلوم نیست مجوز آن را بدهد.  انتقال با تانکر یا قطار هم اگر کشور واسط رضایت دهد حداکثر بین 40 تا 50 هزار بشکه در روز مقدور خواهد بود. در دریای خزر نیز با توجه به بسته بودن دریا چنین ناوگان و امکاناتی وجود ندارد که این حجم نفت به صورت روزانه قابل انتقال به روسیه باشد و امکانات بندری آن نیز موجود نیست. ضمن این که در داخل کشور نیز تمام نفت صادراتی در جنوب کشور متمرکز است و در حال حاضر امکانات انتقال این حجم نفت به شمال کشور و تا مرزهای شمالی وجود ندارد. بنابراین انتقال این حجم نفت به روسیه از مسیر زمینی به لحاظ لجستیکی کاملا منتفی است.

ممکن است مطرح شود که روسیه این نفت را از بنادر جنوبی معمول ایران با کشتی برداشت می کند. البته چنین اقدامی به لحاظ لجستیکی امکان پذیر است اما باید دید که روسها این نفت را چه خواهند کرد. اگر بخواهند این نفت را در بازارهای جهانی بفروش برسانند که عملا هیچ تفاوتی با این که خود ایران نفت را بفروشد نمی کند چرا که خریداران از خرید نفت ایران منع شده اند و اگر بتوانند نفت ایران را خریداری کنند فرقی نمی کند که آن را از یک شرکت روس بخرند یا یک شرکت ایرانی.  بعضی ها ظاهرا توجه ندارند که نفتخام ایران تحت تحریم است و نه این که مثلا فروش نفتخام ایران توسط شرکت ملی نفت تحت تحریم باشد. نفت به محض این که در بنادر و در کشتی بارگیری می شود شناسنامه پیدا می کند و قابل ردیابی است. ضمن این که همکنون بسیاری از شرکت های روسی و خصوصا شرکت های معتبر و بزرگ روسیه که سهامدار امریکائی و و یا منافعی در امریکا دارند از کار کردن با ایران در حد همکاری در توسعه میادین نفتی و گازی انصراف داده اند.

ممکن است مطرح شود که روسها این نفت را به کشور خودشان خواهند برد و در پالایشگاه های خودشان مصرف خواهند کرد و در مقابل صادرات نفتخام خودشان را افزایش خواهند داد. در این مورد نیز هم مشکل لجستیکی و هم مشکل فنی وجود دارد. روسیه یک تولید کننده بزرگ و یک صادر کننده بزرگ نفتخام است و هرگز واردکننده نفتخام نبوده است. کشور یا کشورهائی که از دیرباز واردکننده نفتخام بوده اند طبعا یا پالایشگاه های خود را در نزدیکی سواحل و مرزها بنا کرده اند و یا خطوط لوله و امکانات لجستیکی انتقال نفتخام وارداتی به پالایشگاه های خود را احداث کرده اند و در اختیار دارند، اما روسیه  بعنوان یک کشور نفتی همواره پالایشگاه های خود را از نفتخام داخلی تامین کرده است. میادین نفتی روسیه نیز در کنار مرزهای آبی این کشور قرار ندارند که نفتخام وارداتی بتواند با همان امکانات لجستیکی انتقال نفتخام میادین نفتی، به پالایشگاه های این کشور منتقل شود. بنابراین امکانات لجستیکی لازم برای انتقال نفتخام وارداتی به اغلب پالایشگاه های روسیه وجود ندارد. علاوه بر این روسیه دارای حدود 40 پالایشگاه به ظرفیت کل حدود 6.5 میلیون بشکه در روز است که اغلب قدیمی هستند و براساس نفت‍خام های داخلی روسیه طراحی شده اند ولذا به لحاظ فنی نیز به راحتی امکان جذب نفتخام دیگر را نخواهند داشت. ضمن این که مهمترین پالایشگاه ها متعلق به شرکت هائی هستند که از کار کردن با ایران امتناع دارند.

بنابر آنچه گفته شد در بهترین شرایط در کوتاه و میان مدت امکان انتقال بیشتر از حدود 50 هزار بشکه در روز نفت خام به روسیه وجود نخواهد داشت و خصوصا نباید فراموش کرد که خود روسها نیز تحت بعضی از تحریم های بین المللی و امریکائی قرار دارند. بگذریم از این که کالاهای روسی تا چه حد می توانند نیازهای ما را برآورده سازند.

در دور قبلی تحریم ها (قبل از برجام) بسیاری از تهاترهای اجباری بیشتر از آن که به پر کردن خلاء های ما کمک کند به تولید ملی ما لطمه وارد کرد.

تحریم های اقتصادی که بر علیه ایران بکار گرفته شده ویا در آستانه بکارگیری است یک جنگ تمام عیار اقتصادی است. در مواجهه با چنین جنگی باید جدی بود و کوچکترین وقتی را تلف نکرد. راه کارهای ناممکن و توهمی می‍تواند امیدهای واهی ایجاد کند و ما را از راه راه کارهای شدنی و واقعیت ها غافل کند.

 البته اهداف و نیات سیاسی چنین تفاهم های ناشدنی را هم باید فهمید!

لینک مطلب مرتبط:    http://hassantash.blog.ir/post/45