سخنی با جناب زنگنه
وزیر نفت اخیرا در مصاحبه‌ای فرموده‌اند اگر 4 میلیون بشکه صادرات می‌کردیم امریکا نمی‌توانست تحریممان کند و اشاره کرده‌اند که اگر در کار وزارتخانه تاخیر نمی‌انداختند صادرات نفت کشور 4 میلیون بشکه در روز بود.
البته این گونه فرافکنی‌های جناب ایشان مسبوق به سابقه است. اما سرانجام روزی در پیشگاه تاریخ ایشان باید به سوالات زیر پاسخ دهند.
1- جناب وزیر؛ در دور قبل وزارتتان در هشت سال دولت اصلاحات قرار بود تولید نفت را به هفت میلیون بشکه برسانید شرایط بین‌المللی هم مساعد بود و شرکتها آمدند و بیع‌متقابل بستند، چرا تولید نفت از حدود 4 میلیون بشکه تجاوز نکرد؟ بر روی کدام میادین نفتی قرارداد بسته شد و آیا آن میادین اولویت توسعه داشتند ؟ نتیجه قراردادها چه شد؟
شما در آن دوره با شرکت‌سازی‌های بی‌مطالعه و شتابزده چنان بمبی را در صنعت نفت و شرکت نفت منفجر کردید که دیگر هیچ کس قادر به اداره این صنعت نبود و شرکت "بین" که بعدا برای بررسی وضعیت آوردید آن اشتباهات را گزارش کرد.
2- شما تا کنون جمعا یازده سال وزیر نفت بوده‌اید و درهشت سال این میانه هم که وزیر نبوده‌اید، نفت تدریس می‌فرمودید و باشگاه‌دار نفت نیرو بودید. اگر هنوز در نیافته‌اید که میادین نفتی ایران توان تولید 6 میلیون بشکه نفت را ندارد ،که 4 میلیون بشکه آن صادر شود، که وامصیبتا و اگر می‌دانید و خدای ناکرده خلاف می‌گویید و به این خلاف‌گوئی‌ها عادت فرموده‌اید که بازهم وامصیبتا.
مگر نمی دانید که دولت عراق که وضعیت میادین نفتی‌اش بسیار از ما بکر تر بود و سال‌های سال بود که با توجه به وقایعی که برای این کشور اتفاق افتاده بود بر روی مخازنش سرمایه‌گزاری نکرده بود از حدود نه سال پیش با دست باز شروع به عقد قرارداد با شرکت‌هائی ،که جنابعالی هم بسیار به عقد قرارداد با آنها علاقه‌مند هستید، نمود و این شرکتها که از نظر شما دانای رازهای پیدا و نهان نفتی هستند! وعده داده بودند که تولید نفت این کشور را در همین امسال میلادی(2018) به 10.5 تا 12 میلیون بشکه در روز برسانند و اینک تولید نفت عراق حدود 4.5 میلیون بشکه در روز است.
3- با توجه به وضعیت شاخص شدت انرژی در ایران پتانسیل عظیمی برای بهینه‌سازی و کاهش مصرف انرژی وجود داشت که اگر نه با افزایش تولید میادین نفتی بلکه با کنترل و کاهش مصرف داخلی، صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی کشور می‌توانست به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد و در دولت یازدهم و در برنامه پنجم اختیارت گسترده‌ای در این زمینه به شما داده شد و منابع لازم پیش‌بینی شد. کارنامه و عملکرد شما و شرکت بهینه‌سازی مصرف انرژی شما در این زمینه چیست؟
4- چه کسانی در کار وزارتخانه تاخیرانداختند؟ کسانی که به گزاف تدوین مدل قراردادی خدماتی بیع‌متقابل را به نام خود ثبت کرده بودند و نمی‌خواستند خود را از تک و تا بیندازند که تخصصی در این زمینه ندارند و شما بدون توجه به کارنامه قبلی شان تجدید نظر در قرارداد را به عهده ایشان گذاشتید و چند سال وقت صنعت نفت برای مدل مجهول و مجعولی بنام IPC تلف شد. یا گروهبان‌هائی که لباس ژنرالی بر آنها پوشاندید؟ یا ساختاری که در دوره قبلی وزارتتان به شدت ناکارآمدش فرمودید؟
به حمدالله مجلس و خصوصا کمیسیون مربوطه که با شما همراه و هماهنگ بودند. چرا به صراحت نمی‌گوئید چه کسانی در کار وزارتخانه تاخیرانداختند.
5- جنابعالی ظاهرا فراموش نموده‌اید که در سال 92 به صراحت در مجلس تعهد فرمودید که حتی در شرایط تحریم تا پایان سال 1396 تولید نفت و میعانات گازی کشور را به 5.7 میلیون بشکه در روز می‌رسانید. که البته اهل فن به خوبی میدانستند که این وعده دست نیافتنی است. علی‌القاعده در شرایط تحریم این کار باید با استفاده از توان داخلی انجام می‌شد ولی به محض امضاء برجام جفا با داخلی‌ها آغاز شد توانائی‌های داخلی نادیده گرفته شد و حتی بعضا مناقصه‌ها باطل شد تا کار به خارجی‌ها داده شود که خارجی‌ها هم گیج و منگ IPC بودند، و حالا می‌فرمائید که اگر پنج قرارداد دیگر مانند توتال منعقد شده بود به 4 میلیون بشکه صادرات می رسیدیم. البته در دروه قبل وزارتتان این تعداد قرارداد و شاید بیشتر از آن تجربه شده بود و تولید نفت از 4 میلیون بشکه در روز تجاوز نکرد.
6- به فرض این که صادرات ما به 4 میلیون بشکه رسیده بود براساس کدام برآورد از وضعیت عرضه و تقاضا و ظرفیت‌های جهانی تولید نفت می‌فرمائید که تحریم امکان پذیر نبود؟ و تا چه حدش امکان پذیر نبود؟ روسیه را مثال زده‌اید که به خاطر میزان تولید و صادرات نفتش نشده است که تحت تحریم کامل امریکا قرار گیرد. مسائل دیگر و توانائی‌های دیگر روسیه و از جمله صادرات گازش به اروپا را هم ببینید. چرا در این دوره وزارتتان مهمترین و بهترین بازار صادراتی گاز ایران را فراموش فرمودید و از ابتدا گفتید که اروپا بازار خوبی برای صادارت گاز ما نیست. لابد پاکستان که در دور قبل وزارتتان انتخاب کردید و هنوز هم معطل مانده است، بازار خوبی است؟
درپایان عرض می‌کنم که شاید امروز اغلب آنها که باید از شما حساب‌کشی کنند و این فرافکنی‌ها را تجزیه و تحلیل نمایند بصورت بالفعل و بالقوه ابواب‌جمعی شما باشند. اما همیشه اینگونه نخواهد بود و تاریخ هم قضاوت خود را خواهد داشت.
نکته مهم دیگری که البته در حوزه اطلاعات جنابعالی نیست ولی خوب است ذکر شود این است که بزرگترین مشکل ساختاری اقتصاد کشور پیش و بیش از تحریم، پدیده "نفرین منابع" و به تعبیر من "استسقای نفتی" و وابستگی به نفت است که اگر امروز چهار میلیون بشکه صادارت نفت داشتیم احتمالا شدت آسیب‌پذیری اقتصادمان دو برابر و مشکلات اساسی اقتصادی‌مان بسیار بیشتر بود.
راه نجات کشور از تحریم و غیر تحریم ارتقاء توان تولید ملی (در تولید کالا و خدمات) و توسعه صنعت و متنوع کردن اقتصاد است. همان چیزی که ریچارد نفیو در کتاب هنر تحریم‌ها هدف اصلی می‌داند و تصادفا به طرز عجیبی بسیاری از سیاست‌های اقتصادی ما هماهنگ با آن بوده است.
علی حسین‌زاده
