قرارداد کرسنت ، مسامحه یا خیانت؟ ( مصاحبه با مجله چشم انداز ایران اسفند 1403)

سوال 1- در مناظرات انتخابات اخیر ریاست جمهوری مجددا بحث قرارداد کرسنت مطرح و بعضی کاندیداها یکدیگر با متهم به حیف و میل بیت الملال کردند . اگر ممکن است بفرمائید ماجرای قرارداد کرسنت چیست؟

پاسخ سوال 1- با سلام و تشکر از شما . قرارداد معروف به کرسنت قراردادی است که بین شرکت ملی نفت ایران و یک شرکت خصوصی ثبت شده در امارات با نام عربی شرکت الهلال و نام انگلیسی کرسنت پترولیوم  برای صادرات گاز در سال 1381 منعقد شده است . طبق این قرارداد ایران متعهد بوده که از حدود سه سال بعد از امضاء قرارداد روزانه حدود 13 میلیون مترمکعب گاز ترش میدان سلمان را به شرکت مذکور تحویل دهد و به تدریج مقدار آن را تا حدود 22 میلیون مترمکعب افزایش دهد. خوب است به این نکته هم اشاره کنم که شرکت کرسنت قبل از این قرارداد سوابق چندان خوبی در ایران نداشته و به نظر من در قد و قواره چنین قراردادی هم نبوده است.

سوال 2- یکی از کاندیداها مدعی بود این قرارداد به ضرر ایران و به نفع طرف مقابل بوده . این ادعا چقدر صحت دارد؟

پاسخ سوال 2- این ادعا تا حدودی می تواند درست باشد. معمولا در قراردادهای گازی بین المللی قیمت گاز بر مبنای یک فرمول تعیین می شود و این فرمول یک جزء متغیر دارد که آن جزء متغیر به نوعی به قیمت جهانی نفت خام ( یا فراورده های نفتی) متصل است . یعنی اگر قیمت جهانی نفت افزایش پیدا کند و این افزایش تداوم یابد بعد از چند ماه در قیمت فروش گاز تجدید نظر می شود اما اطلاعات نشان می دهد که در قرارداد اولیه کرسنت چنین فرمولی وجود نداشته و قیمت برای چند سال ثابت در نظر گرفته شده بوده است . البته ظاهرا مکانیزم هائی در قرارداد برای تجدیدنظر در قیمت پیش بینی شده بوده ولی به هر حال با عرف قراردادهای گازی متفاوت بوده است . خصوصا مشکل از آن جائی شروع شد که پس از امضاء قرارداد و تا قبل از زمان اجرای آن قیمت جهانی نفت در مسیر افزایش شدید قرار گرفت و قیمت گاز در قرارداد که در زمان انعقاد نسبت به قیمت جهانی نفت چندان بد نبود، نسبت به قیمت های جدید نفت در سطح نازلی قرار گرفت در حالی که به سرعت قابل تجدید نظر و تعدیل نبود و این مساله موج مخالفت هائی را در داخل کشور برانگیخت . یکی از شواهدی که در مورد سودآوری فوق العاده این قرارداد برای طرف مقابل می توان ذکر کرد این است که شرکت کرسنت دو سال بعد از امضاء این قرارداد و بعد از افزایش قیمت جهانی نفت شرکتی را به نام "داناگز " در امارات تاسیس کرد و امتیاز قرارداد را به آن شرکت واگذار کرد و برای سهام آن پذیره نویسی کرد و این پذیره نویسی چنان مورد استقبال قرار گرفت که شاید تا ده برابر آن چه برآورد کرده بودند تقاضا برای سهام آن تشکیل شد.

سوال 3- وزیر اسبق نفت مدعی است این قرارداد به لحاظ قانونی مشکل نداشت و در زمان خودش بهترین قرارداد بود . اتفاقا کسانی که این قرارداد را لغو کردند ضرر و زیان هنگفتی به کشور وارد کردند . نظر شما چیست ؟

پاسخ سوال 3- در مورد مطابقت قرارداد با قانون و این که آیا همه مراحل قانونی را طی کرده بوده یا نه من اطلاع دقیقی ندارم اما این که بهترین قرارداد بوده به نظر من قطعا این طور نیست. اما به نظر من به طور مشخص منافع کشور در اجرای قرارداد بطور نسبی بهتر تامین می شد. وقتی یک قرداد بین المللی به هر حال امضاء میشود عدم پایبندی به آن، اعتبار کشور را مخدوش می کند که خود این ضرر زیادی دارد . علاوه بر این  اگر قرارداد اجرا می شود و طرف مقابل به گاز ایران وابسته می شد به هر حال پتانسیل بهتری برای فشار در جهت اصلاح و تعدیل قیمت قرارداد فراهم  می شد. ضمن این که متاسفانه در طول این سال ها گازی که باید تحویل می شد هم عمدتا سوخت و از بین رفت بنابراین لغو قرارداد ضرر سیاسی و اقتصادی بیشتری به کشور وارد کرد.

سوال 4- با توجه به شکایت طرف قرارداد و صدور رای علیه ایران به نظر شما آنچه در قرارداد کرسنت اتفاق افتاده سوء تدبیر بوده یا خیانت؟

پاسخ سوال 4- استفاده از واژه خیانت به این راحتی نیست و نیاز به بررسی های دقیقی دارد اما به نظر من سوء تدبیر قطعا در آنچه در پرونده کرسنت اتفاق افتاده است موج می زند. با کمال تاسف این قرارداد از همان اوایل دست آویز رقابت ها یا بازی های سیاسی و جناحی قرارگرفت که البته اگر قرارداد خوب و بی نقصی بود و با شرکت معتبری منعقد شده بود شاید چنین نمی شد. به نظر من در این ماجرا منافع ملی قربانی رقابت های جناحی شد و شاید این پرونده یکی از بهترین محک هائی باشد که نشان دهد که جناح های سیاسی در ایران به آن بلوغ نرسیده اند که خط قرمز رقابت هایشان منافع ملی باشد. متاسفانه  هیچکس هم حاضر نیست به خاطر منافع ملی به اشتباه یا اشتباهات خود اعتراف کند. با توجه به سوابق شرکت کرسنت و روابطش در ایران به نظر من این احتمال هم دور از ذهن نیست که از یک جائی به بعد این شرکت با سوء استفاده از این رقابت های سیاسی و جناحی و خدای نکرده با پول پاشی ، خودش مانع حل مشکل شده باشد تا کار را به همین جائی که رسیده است برساند و چنین غرامت سنگینی دریافت کند .