بانک اوپک

بانک اوپک

صندوق اوپک در سال 1975 و به دنبال وقوع شوک اول نفتی تاسیس شد. به دنبال وقوع شوک اول نفتی و با لا رفتن قیمت قیمت نفت، کشورهای صنعتی مصرف‌کننده عمده انرژی یک فضای منفی بین‌المللی را علیه اوپک سازمان دادند و افکار عمومی بین‌المللی را علیه اوپک تحریک کردند. در چنین فضایی یکی از مطالبی که مطرح نموده و به اوپک فشار می‌آوردند این بود که :"ممکن است کشورهای صنعتی مصرف‌کننده عمده نفت و انرژی بتوانند به دلیل قوت ساختار اقتصادی خود قیمت‌های بالای نفت را متحمل شوند ولی قطعا تحمل این قیمت‌ها برای کشورهای ضعیف و توسعه نیافته و یا در حال توسعه نیازمند به واردات نفت و انرژی که ساختارهای اقتصادی قوی ندارند،‌ مشکل خواهد بود و این کشورها تحت فشار قرار می‌گیرند".

 در آن مقطع اوپک برای اینکه بتواند این فشار روانی را تحت‌الشعاع قرار داده و بشکند،‌ صندوق اوپک را تاسیس کرد و اعلام نمود که از محل این صندوق به کشورهای فقیری که در اثر افزایش قیمت‌های نفت تحت فشار قرار می‌گیرند کمک می‌کند و وام‌ها و اعتباراتی را به این کشورها می‌پردازد.

با توجه به سابقه‌ای که صندوق اوپک دارد، در شرایط کنونی هم می‌تواند دوباره دارای اهمیت باشد. اینک جهان در شرایطی مشابه دهه هفتاد و وضعیت بعد از شوک‌های اول و دوم نفتی قرار گرفته است و ظرف دو سال گذشته قیمت‌های نفت به حدود سه برابر افزایش پیدا کرده است،‌ البته با این تفاوت که این بار هیچ اتهامی در این رابطه به اوپک وارد نیست (گرچه در دهه هفتاد نیز اتهاماتی که به اوپک نسبت داده می شد واهی بود).

 اما در هرحال از آنجایی که کشور‌های عضو اوپک،‌ خود کشورهای در حال توسعه و درد آشنای اینگونه کشورها هستند،‌ همان اهدافی که در دهه هفتاد درباره صندوق اوپک مطرح بود، مجددا در شرایط فعلی می تواند مطرح باشد. البته ذکر این نکته لازم است که صندوق اوپک بعد از دهه هفتاد و خصوصا در دهه هشتاد که قیمت جهانی نفت سقوط کرد اهمیت خود را از دست داد و به اعطاء بعضی کمک‌های محدود و پروژه‌های محدودی که از طریق وام‌های ارزان قیمت و عمدتا در کشور آفریقایی مورد حمایت این صندوق قرار می‌گیرد،‌ محدود شد.

 همان‌طور که اشاره شد در طی دو سال اخیر که قیمت نفت فوق‌العاده بالا رفته و پیش‌بینی می‌شود این قیمت‌های بالا احتمالا در سال‌ها ‌ی آتی نیز تداوم داشته باشد، بحث صندوق اوپک می‌تواند دوباره مطرح گردد و این صندوق دوباره ازاهمیت زیادی برخوردار شود. خصوصا اگر به این نکته توجه کنیم که اخیرا بعضی از کشورهای اوپک مانند ونزوئلا نیز،‌ اهمیت بعضی کمک‌ها به کشورهای در حال توسعه و فاقد منابع انرژی را یادآورشده‌اند.

بنابراین صندوق اوپک می‌تواند مورد توجه جدی‌تری قرار گیرد و اوپک تصمیم بگیرد که اگر کشورهای عضو، بخواهند کمک‌هایی را به کشورهای فقیر اعطاء کنند از محل این صندوق باشد. قطعا چنین اقدام منسجمی حتی در مورد حادثه دیدگان کاترینا،‌ از اقدامات انفرادی کشورها بهتر و اثر گذارتر خواهد بود. اما به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی حتی بحثی فراتر از این را می‌توان در رابطه با صندوق اوپک مطرح نمود :

 با حدود 3 برابر شدن قیمت نفت طی دو سال اخیر طبیعتا حجم گردش منابع مالی که در ‌سطح بین‌المللی برای معاملات نفت انجام می‌شود نیز چند برابر شده و بسیار عظیم است. اگر تا دوسال پیش برای هر بشکه نفت حدود بیست و چند دلار پرداخت می‌شد اکنون حدود شصت و چند دلار دارد پرداخت می‌شود و این حجم از معاملات طبعا گردش مالی بسیار مهم و قابل توجهی دارد. اینک می‌توان این بحث را مطرح کرد که در این شرایط چرا اوپک باید اجازه دهد که بانک‌های بین‌المللی از این گردش مالی عظیم بهره جویند ؟

 علاوه بر این اغلب کشورهای عضواوپک به دلیل درآمدهای بالای نفت مکانیزم‌های ذخیره‌سازی و سپرده‌گذاری را در پیش گرفته‌اند. بنابراین در چنین شرایطی با توجه به حجم گردش مالی و هزینه‌ای که برای معاملات نفت انجام می‌شود و مکانیزم‌های ذخیره ارزی که در سطح کشورهای اوپک به اجرا گذاشته شده،‌ زمان بسیار خوب و مناسبی به نظر می‌رسد که اوپکی‌ها تصمیم بگیرند که این صندوق را به یک بانک جهانی تبدیل کنند و در سطح  "بانک اوپک" سازوکارهایی را به وجود بیاورند که این بانک بتواند مانند یکی از بانک‌های معتبر بین‌المللی با پشتوانه درآمدهای عظیمی که در این کشورها تولید می‌شود در سطح جهان سرمایه‌گذاری و فعالیت نموده و انواع فعالیت‌هایی بانکی که بانک‌های بزرگ انجام می‌دهند را به انجام رساند و علاوه بر اینکه نقل و انتقالات ارزی معاملات نفت از طریق چنین بانکی انجام شود.

 این فرصت خوبی را برای اوپک ایجاد می‌کند و کشورهای اوپک به جای اینکه بگذارند بانک‌ها بین‌المللی از منافع سپرده‌گذاری ایشان و گردش نقدینگی نفت بهره ببرند می‌توانند این منافع را متوجه خود نموده و از محل آن منابع بیشتری را برای کمک به کشورهای فقیر تامین کنند و از طریق همین بانک بتوانند وام‌های بیشتری را در اختیار کشورهای فقیر توسعه نیافته یا درحال توسعه که فاقد منابع نفت و انرژی هستند و از بالا بودن قیمت‌های نفت آسیب می‌بینند،‌ قرار دهند.

جمهوری اسلامی ایران می‌تواند مبتکر ارائه و پی‌گیری این پیشنهاد باشد و دولت جدید ایران، تشکیل بانک اوپک و تبدیل شدن و یا به عبارتی ارتقاء صندوق اوپک به یک بانک مهم بین‌المللی را پیشنهاد دهد و این پیشنهاد را در سطح کشورهای اوپک دنبال کند و بر روی فواید آن تبلیغ نماید.