خدمت پوتین به تجدید پذیرها

 

خدمت پوتین به تجدیدپذیرها

در نیمه های دهه 1980 میلادی  وقتی برای اولین بار شوروی و آلمان توافق کردند که گاز روسیه به آلمان و از طریق آلمان به سایر کشورهای اروپایی صادر شود، دولت وقت ایالات متحده با این توافق به شدت مخالف بود و رونالد ریگان تمام مساعی خود را بکار گرفت که این توافق محقق نشود . استدلال امریکائی ها این بود که وابستگی انرژی اروپای غربی به روسیه موجب تقویت اهرم فشار اتحاد شوروی بر اروپای غربی خواهد شد. اما آلمان زیر بار فشار امریکا نرفت و جریان گاز روسیه به اروپا برقرار شد. به هر حال آلمان ها و اروپائی ها هم حق خود می دانستند که منابع و مسیرهای انرژی خود را متنوع کنند.  فرایند فروپاشی این فرصت را برای اتحاد شوروی به وجود نیاورد که از این حربه استفاده سیاسی بنماید و در دهه 1990 میزان وابستگی اروپا به گاز روسی افزایش یافت. اما ولادیمیر پوتین از ابتدای روی کارآمدن، به گاز به عنوان یک اهرم سیاسی مینگریست و گاه و بی گاه به صورت تلویحی دیدگاه خود را در این زمینه  آشکار مینمود. او حتی نزدیکترین دوست خود و رئیس ستاد انتخاباتی اش "دیمیتری مدودوف" را به ریاست شرکت گازپروم برگزید و شرکت گازپروم که محور صادرات گاز روسیه به اروپا بود را اهرم استراتژیک سیاست خارجی روسیه دانست.

"گرهارد شرودر " نخست وزیر وقت آلمان برای توسعه واردات گاز از روسیه اعضاء اتحایه اروپا را متقاعد کرده بود که "ولادیمیر پوتین " اروپائی شده و اقتصاد روسیه از انحصار دولت خارج شده و شرایط به گونهای است که میتوان با او وارد یک اتحاد گازی شد و به این ترتیب بود که شرکت گازپروم به آرامی و بطور فزاینده اتحادیه اروپا را به خود وابسته کرد. اما این غول بزرگ در راستیآزمائی مردود شد و در دو مرحله با قطع گاز اوکراین که در آن زمان تنها مسیر انتقال گاز روسیه به اروپا بود اروپائی ها را به وحشت انداخت در اول ژانویه 2009 هدیه سال نوی روسیه به اروپا قطع جریان گاز بود. البته روسیه این بهانه را مطرح می کرد که اوکراین گاز مورد نیازش را  در مسیر برداشت می کند و نه امکان محاسبه دقیق گاز برداشتی را فراهم می کند و نه پول آن را می دهد، اما قطع گاز دقیقا در اوج سرمای زمستان  و در شب سال نو پیامهای دیگری هم داشت که تلویحا بیان میشد. اروپائی ها  با همان هشدار به فکر متنوع کردن مبادی و مسیرهای تامین گاز افتادند. ترمینال های دریافت LNG (دریافت گاز به صورت مایع شده) توسعه پیدا کرد. خط لوله "نورداستریم 1" که گاز را از بستر دریای بالتیک مستقیما به آلمان میرساند احداث شد و طرح احداث خطلولهای به "نوباکو" تعریف شد که گاز ایران را به اروپا ببرد. امریکائیها کماکان با نورد استریم هم مخالف بودند و نسبت به  طرح نوباکو هم روی خوشی نداشتند و روسها که همواره بر حفظ انحصار خود در صدور گاز به اروپا به عنوان یک اهرم قدرت اصرار داشتهاند، با همه طرحهای دیگر به جز نورد استریم مخالف بودند. اروپائیها به زودی  طرح نوباکو را کنار گذاشتند و بعدتر کلا از ایران قطع امید کردند. موانع زیادی بر سر راه این طرح بود، تحریمهای امریکا مانع سرمایهگزاری کافی برای توسعه ذخائر گازی ایران بود، روسها مخالف بودند ، بعضی مدیران تاثیرگزار در بخش انرژی ایران بدون ابتنا به یک برنامه روشن و بلندمدَت انرژی، بیش از 75 درصد سبد انرژی ایران را به گاز وابسته کردند تا عملا گازی برای صادرات باقی نماند و برای صادرات به فرض امکان وقوع هم مسیر شرق را به مسیر غرب ترجیح دادند. همینان  اجازه ندادند که طرحهای بهره وری انرژی و پتانسیل عظیم آزاد شدن گاز و سایر حامل های انرژی از طریق ارتقاء کارائی انرژی به فعلیت درآید.

اینک اروپا بدنبال حمله روسیه به اوکراین با مخاطرات جدی تری برای تامین انرژی مورد نیاز خود مواجه شده است و در گذشته همه راه کارها را  مورد مطالعه قرار داده و تجربه کرده است. گزینههای اروپا محدود هستند افزایش مصرف ذغال سنگ یا توسعه منابع فسیلی یا گسترش نیروگاه های هسته ای با نگرانی های زیستمحیطی و امنیتی مواجه هستند. وابستگی به واردات گاز بصورت LNG از امریکا و جاهای دیگر نیز که اینک سهم آن  افزایش قابل توجهی یافته است، نامحدود نیست و آن هم با خطر عبور از آب راه های بین المللی مواجه است. به ایران هم دیگر امیدی ندارند ولذا بهترین گزینه برای ایشان روی آوری به انرژی های تجدید پذیر است که آلمان ها در این زمینه از همه موفق تر بوده اند و به نظر می رسد که این رویکرد در اروپا گسترش یابد خصوصا که وابستگی به واردات را به حداقل میرساند و بر خلاف سایر رویکرد ها به نفع محیط زیست و در جهت تعهدات زیست محیطی این کشورها نیز هست.

علاوه بر این چه در اروپا و چه فراتر از اروپا افزایش قیمت جهانی نفت و گاز توسعه تجدید پذیر ها را تسهیل می کند چرا که در قیمت های بالای نفت، اقتصاد انرژی های رقیب بسیار موجه تر و قوی تر می گردد.

شاید در کنار همه زیان های سنگینی که حمله روسیه پوتین به اوکراین برای جامعه بشری دارد، در بلندمدَت این خدمت به تجدید پذیر ها که به نفع محیط زیست هم خواهد بود یک دست آورد مثبت باشد.