متوقف کردن تردد نفت کش ها از تنگه هرمز غیر ممکن نیست

مطالب مرتبط: 

تهدیدها و فرصت‌های نفتی ایران (مصاحبه با خبرگزاری ایمنا)

تیر آمریکا علیه نفت ایران به هدف می‌خورد یا به‌سنگ؟ (مصاحبه با ایسنا)

تیر آمریکا علیه نفت ایران به هدف می‌خورد یا به‌سنگ؟ (مصاحبه با ایسنا)

• 
   یکشنبه / ۱۷ تیر ۱۳۹۷ / ۰۸:۴۲
•  دسته‌بندی: انرژی
•  کد خبر: 97041709222
•  خبرنگار : 71523
• چاپ

تیر آمریکا علیه نفت ایران به هدف می‌خورد یا به‌سنگ؟

چند ساعت بعد از خروج ترامپ از برجام، آمریکا تیر خود را به سمت نفت ایران نشانه گرفت، البته آمریکا در این حوزه از یک سو وارد میدان نشد و سعی کرد با نگاهی همه جانبه، راه‌ نفت ایران به بازارهای جهانی را ببندد. اقداماتی که کارشناسان بر این باورند که به دلایل مختلف مانند نیاز بازار به نفت ایران و تاثیری که ممکن است کمبود عرضه نفت ایران به بازار روی قیمت سوخت آمریکا داشته باشد، نتیجه دلخواه آمریکا را درپی نداشته باشد.

به گزارش ایسنا،   درخواست غیر رسمی افزایش تولید از کشورهای عضو اوپک شاید اولین قدم آمریکا در راستای حذف ایران از بازارهای جهانی نفت بود. بعد از این درخواست زمانی که کشورهای عضو اوپک در اجلاس ۱۷۴ دور هم جمع شدند قرار شد تولید خود را به میزان یک میلیون بشکه افزایش داده و پایبندی به تعهد کاهش تولید را از ۱۵۰ درصد به ۱۰۰ درصد کاهش دهند. تصمیمی که به نظر می‌رسد آنطور که باید و شاید به مذاق آمریکا خوش نیامد و باعث شد از عربستان بخواهد تولید خود را دو میلیون بشکه افزایش دهد.

از سوی دیگر، آمریکا از مشتریان نفت ایران خواست که تا نوامبر (آبان ماه) خرید نفت ایران را متوقف کنند. در این راستا یک مقام بلندپایه وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: شرکت‌هایی که نفت خام ایران را خریداری می‌کنند باید تا ابتدای نوامبر خرید نفت را به طور کامل متوقف کنند، در غیر این صورت با تحریم‌های قدرتمند آمریکا مواجه خواهند شد.البته مشتریان نفت ایران با این تصمیم موافق نبودند و دست خود را به نشانه مخالفت بالا اوردند. کشورهای آسیایی از جمله روسیه، هند و چین همچنان پای نفت ایران ایستاده‌اند.

همچنین هند اعلام کرد تحریم‌های آمریکا را که تهدید کرده علیه کشورهایی که پس از چهارم نوامبر به خرید نفت ایران ادامه‌ می‌دهند، وضع خواهد کرد به رسمیت نمی‌شناسد. .یوشیهیده سوگا، دبیر هیئت دولت و سخنگوی دولت ژاپن نیز اعلام کرد ژاپن و آمریکا اکنون در حال مذاکره درباره بازگشت تحریم‌های آمریکا ضد ایران هستند. ما پیامد اقدام آمریکا را با دقت زیر نظر داریم و تمایل داریم با کشورهای درگیر، از جمله آمریکا، مذاکره کنیم تا هیچ پیامد منفی برای شرکت‌های ژاپنی ایجاد نشود.

از سوی دیگر، وزیر انرژی روسیه در واکنش به اخباری مبنی بر اعمال فشار آمریکا برای توقف صادرات نفت ایران، گفت: کشورش توافق با ایران برای واردات نفت خام در قبال کالا را از منظر حقوقی ارزیابی خواهد کرد. الکساندر نواک گفت: تفاهم نامه‌ای که با ایران در سال ۲۰۱۴ امضا کردیم، همچنان به قوت خود باقی است. توافق تهاتر نفت در برابر کالا از سال گذشته آغاز شد و روسیه و ایران توافق کردند ایران صادرات ۱۰۰ هزار بشکه در روز نفت به روسیه را در قبال دریافت کالاهای مختلف آغاز کند. امسال نواک درباره تمدید این مکانیسم به مدت پنج سال صحبت کرد.

آمریکا کوتاه آمد

شاید به دلیل مقاومت کشورها بود که آمریکا تصمیم گرفت با کشورهایی که میزان واردات نفت خود از ایران را کاهش بدهند بر سر تحریم ها "به طور موردی" همکاری کند. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا  روز گذشته به خبرگزاری رویترز گفت: ما بر همکاری با کشورهایی که نفت خام ایران را وارد می‌کنند تمرکز داریم تا هر تعداد آنها را که ممکن است مجاب کنیم تا روز چهارم نوامبر خرید نفت از ایران را به صفر برسانند. ما آماده‌ایم با کشورهایی که واردات خود را کاهش بدهند به طور موردی همکاری کنیم.

بعید است عربستان بتواند تولید نفت را به بالاتر از  ۱۰.۵ میلیون بشکه در روز برساند

در این راستا سید غلامحسین حسن تاش در پاسخ  اینکه عربستان به ترامپ قول داده تولیدش را دو میلیون بشکه بالا ببرد، به ایسنا گفت: عربستان افزایش دو میلیون بشکه‌ای را نپذیرفته است و پادشاه عربستان خبر افزایش دو میلیون بشکه‌ای تولید را تکذیب کرد. البته عربستان به دنبال افزایش تولید هست و در اجلاس اخیر اوپک هم همین را دنبال می کرد ولی نه به این میزان.

وی با تاکید بر اینکه در میان کشورهای عضو اوپک بیشترین پتانسیل ظرفیت مازاد تولید مربوط به عربستان است، درمورد وضعیت تولید عربستان توضیح داد: بنا به گزارش‌های سازمان اوپک اوج متوسط تولید نفت عربستان در سال ۲۰۱۶ و در اوج تحریم‌های علیه ایران، حدود ۱۰.۴میلیون بشکه در روز بوده و آخرین تولید این کشور در ماه می ۲۰۱۸، نزدیک به ۱۰ میلیون بشکه در روز بوده است. البته عربستان حدود ۱.۸ میلیون بشکه در روز هم میعانات گازی تولید می‌کند که جزو نظام سهمیه بندی اوپک نیست و عمدتا در صنایع پتروشیمی این کشور مصرف می‌شود. عربستان همواره سعی کرده است خود را دارای ۱.۵ تا ۲ میلیون بشکه ظرفیت مازاد تولید نشان دهد ولی در زمان‌هائی که شرایط بازار اجازه می‌داده و مساعد بوده عملا نتوانسته است چنین ظرفیتی را  فعال کند و بعید به نظر می‌رسد که عربستان بتواند تولید نفت خود را به بالاتر از حدود ۱۰.۵ میلیون بشکه در روز برساند و این که پادشاه عربستان قول دو میلیون بشکه افزایش را تکدیب کرد هم همین را تائید می‌کند.

تاثیر شرایط بازار بر صادرات نفت ایران

این کارشناس ارشد حوزه انرژی به این سوال که در نهایت آمریکا موفق خواهد شد مشتریان نفت ایران را از ایران بگیرد یا ایران مشتریان خود را حفظ خواهد کرد؟ پاسخ داد: به نظر من این بیشتر بستگی به شرایط بازار دارد. بعد از شروع دور تحریم‌های گذشته، اداره اطلاعات انرژی امریکا (EIA) موظف شده بود که هر دو ماه یکبار گزارشی را تحت عنوان "وضعیت در دسترس بودن و قیمت‌های نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی در کشورهای جهان غیر از ایران" تهیه کرده و در اختیار مقامات امریکائی و مسئولین تحریم‌ها قرار دهد. هدف از تهیه چنین گزارشی این بود که توازن عرضه و تقاضای جهانی نفت‌خام  و میعانات‌گازی را بررسی کند و مشخص کند که برای حفظ این توازن تا چه میزان به نفت و میعانات ایران نیاز هست و در واقع فشار برصادرات نفت ایران بر اساس این گزارش تنظیم می‌شد. اگر شرایط و توازن بازار اجازه میداد و عرضه مناسب و تقاضا کم بود فشار بر صادرات نفت ایران بیشتر می‌شد.

اثبات نیاز بازار به نفت ایران

حسن‌تاش ادامه داد: بیست و پنج نسخه از گزارش مذکور بین ماه‌های فوریه سال ۲۰۱۲ و ژانویه سال ۲۰۱۶ منتشر شد و تولید این گزارش در ژانویه ۲۰۱۶ و با اجرائی شدن برجام متوقف شد. اینک بعد از خروج امریکا از برجام انتشار گزارش مذکور مجددا آغاز شده است و در ماه می سال ۲۰۱۸ اداره اطلاعات  انرژی امریکا مجددا مبادرت به تولید این گزارش کرده است. البته گزارش ماه نوامبر به صورت ضمیمه‌ای بر گزارش چشم انداز کوتاه مدت انرژی تهیه شده و در آینده ممکن است دوباره بصورت مستقل منتشر شود. گزارش مذکور نشان می‌دهد که در ماه‌های آوریل و می ۲۰۱۸ بازار نفت حداقل به ۲.۵ میلیون بشکه در روز نفت‌خام و میعانات نفتی ایران نیاز داشته یعنی بدون ایران این مقدار کمبود وجود داشته است و سطح ذخیره‌سازی‌های نفتی هم در حدی نبوده است که برداشت از مازاد ذخائر پاسخگوی این میزان کمبود بوده باشد.

وی با اشاره به ظرفیت‌های مازاد تولید گفت:با توجه به آنچه گفتم حالا بحث ظرفیت های مازاد می‌شود، در کشورهای غیراوپک که ظرفیت مازاد تولید وجود ندارد یعنی غیراوپکی ها همواره از حداکثر ظرفیت تولید خود استفاده می‌کنند و تنها روسیه که از اوایل سال ۲۰۱۷ در هماهنگی با اوپک مقداری اندکی از تولید نفت خود را کاهش داد ممکن است مقدار اندکی ظرفیت مازاد تولید داشته باشد. در همان گزارش ماه می یا اردیبهشت‌ماه EIA که اشاره کردم، ذکر شده است که مجموعه کشورهای اوپک دارای ۱.۹ میلیون بشکه ظرفیت مازاد تولید هستند و شاید آقای ترامپ هم اخیرا به استناد همین گزارش است که سازمان اوپک را مورد حمله قرارداد و از آنها خواست که کنترل تولید را کنار بگذارند. ولی در پاورقی همان گزارش ابهاماتی در مورد این میزان ظرفیت مازاد تولید مطرح شده و در آنجا اشاره شده که فعال کردن این ظرفیت یک ماه به طول می‌انجامد و استفاده از آن نیز نمی‌تواند در طولانی مدت و بیش از سه ماه پایدار بماند و به عبارت دیگر تولید از آن قابل تداوم نیست. در میان اوپکی ها هم بیشترین ظرفیت مازاد ادعائی مربوط به عربستان است که در مورد آن توضیح دادم.

اعمال فشار بیش از اندازه به ایران امکان‌پذیر نیست

این کارشناس ارشد حوزه انرژی درمورد اخباری مبنی بر اینکه اروپا خرید یک میلیون بشکه نفت را از ایران تضمین کرده است، توضیح داد: دولت‌های اروپائی علاقه‌مند به حل مشکل و تداوم برجام هستند اما در اروپا همه فعالیت‌ها توسط بخش‌خصوصی انجام می‌شود. پالایشگاه‌ها همه خصوصی هستند. مسائل حقوقی تحریم‌ها به گونه‌ایست که حتی شرکت‌های کوچک از بیم تحریم‌های امریکا که می‌تواند شامل شرکت و یا مدیران آن شود، با ایران کار نخواهند کرد و دولت‌های اروپائی  چندان نقشی در این زمینه نمی‌توانند ایفا کنند،  بعید می‌دانم هنوز راه کاری را برای این مشکل  پیدا کرده باشند و چنین تضمینی داده باشند.

حسن تاش درمورد مشتریان سنتی ایران خصوصا در آسیا نیز اظهار کرد: هنوز اطلاعات دقیقی در این رابطه وجود ندارد و گاهی بین اظهارات شرکت‌ها و دولت‌ها تعارض وجود دارد ولی به هر حال تحت فشارهای امریکا برداشت را کاهش خواهند داد. البته تا حدودی هم میزان فشار امریکائی‌ها بستگی به شرایط بازار خواهد داشت، من فکر نمی‌کنم در شرایط فعلی بازار بتوانند فشار بیش از حد بیاورند چون کمبود به وجود می آید.

وی ادامه داد: در شرایط فعلی بازار و با وجود قوت نسبی تقاضا، بعید به نظر می‌رسد در کوتاه مدت و میان مدت بیش از حداکثر ۱ تا ۱.۳ میلیون بشکه نفت ایران بدون بر هم خوردن تعادل فعلی بازار قابل جایگزین باشد و اگر بخواهند فشار بیشتری بر صادرات ایران بیاورند  تعادل فعلی بازار بهم خواهد خورد  و منحنی‌های عرضه و تقاضا در سطوح بسیار بالاتری از قیمت نفت، یکدیگر را قطع خواهند کرد  و شاید هم همین مطلب موجب عصبانیت ترامپ یا هدف جانبی فشارهای وی  باشد. بانک مریل لینچ و بنک آف آمریکا اخیرا گفته اند که حداکثر بیشتر از نیمی از صادرات ایران را نمی توان جایگزین کرد و اگر ترامپ فشار بیشتری بیاورد قیمت به ۱۲۰ دلار در بشکه می رسد.

چرا ترامپ نفت ایران را نشانه گرفته است؟

این کارشناس درمورد اینکه چرا ترامپ و همکارانش بر توقف صادرات نفت ایران اصرار دارند توضیح داد: در تجربه قبلی تحریم‌های امریکا، دو جهت گیری اصلی و محوری وجود داشت که اولی همین کاهش و توقف صادرات نفت ایران و دیگری قفل کردن تراکنش‌های ارزی ایران در سیستم بانکی بین‌المللی بود. مورد دوم یعنی قفل کردن تراکنش‌های ارزی، اولین تجربه امریکائی‌ها بود و بعدا روشن شد که این مورد از همه چیز تاثیرگذارتر است. وقتی  کشور نتواند دریافتی‌های خود را در سیستم بانکی جهان به حرکت در آورد فروش نفت کمک زیادی نمی‌کند، نفت را می فروشیم ولی عملا وجوهش در اختیار کشور قرار نمی‌گیرد.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی ادامه داد: حتی بعد از برجام امریکائی‌ها مساله کور کردن منافذ باقی مانده نقل و انتقالات ارزی ایران را  پیگیر بودند و بسیاری را که به این نقل و انتقالات کمک کرده بودند را مجازات کردند و بسیاری از کانال ها را بستند. بنابراین چرا این همه اصرار بر توقف صادرات نفت ایران وجود دارد  در حالی که ایران می‌تواند مقداری نفت صادرکند و توازن بازار هم بهم نخورد و در عین حال نتواند از درآمد آن به سهولت استفاده کند؟ شاید سه پاسخ برای این سوال قابل طرح باشد. اول این که دولت ترامپ به دنبال فشار روانی بر مردم و مقامات ایران است مشکل نقل و انتقالات ارزی برای همه ملموس نیست ولی توقف صادرات نفت در اقتصاد وابسته به نفت، ملموس‌تر و قابل درک عمومی است و نگرانی و فشار روانی بیشتری ایجاد می‌کند. دوم این که با توجه به این که این بار دولت امریکا  به صورت یکجانبه از برجام خارج شده است نگران است که خریداران عمده نفت ایران بتوانند راهکارهای قانونی برای تداوم خرید نفت ایران و پرداخت وجوه آن بیابند و از طریق فشار مضاعف بر صادرات نفت ایران می‌خواهد جلوی این کار را بگیرد. سوم این که دولت ترامپ علاوه بر مساله ایران، درگیر یک جنگ اقتصادی و تجاری و تعرفه‌ای علیه رقبای عمده اقتصادی ایالات‌متحده و خصوصا اروپا و چین شده است. افزایش قیمت جهانی نفت در راستای این جنگ تجاری می‌تواند برای امریکا مفهوم داشته باشد. افزایش نسبی قیمت جهانی نفت می‌تواند در امریکا رونق نفتی ایجاد کند و برای رقبای اقتصادی امریکا پر هزینه باشد. هنوز منابع نفت و گاز شِیل وجود دارند که در قیمت‌های بالاتر نفت اقتصادی می‌شوند و روی آنها سرمایه‌گذاری می‌شود.

وی ادامه داد:البته مورد سوم با یک چالش هم برای ترامپ همراه است. افزایش قیمت جهانی نفت اگر چه ممکن است به نفع اقتصاد کلان امریکا باشد و موجب رونق نفتی شود و رضایت جمهوری خواهان نفتی را فراهم کند و مشاغل جدید ایجاد کند اما موجب افزایش قیمت سوخت در داخل ایالات‌متحده می‌شود و این می‌تواند موجب نارضایتی مردم امریکا شود و این خصوصا در مقطع انتخابات کنگره امریکا در ششم نوامبر، ممکن است موجب برتری دموکرات‌ها شود و کار ترامپ را سخت کند و شاید به همین دلیل است که ترامپ مرتبا سعی می‌کند بالا رفتن قیمت‌ها را به گردن اوپک بیندازد و افکار عمومی شهروندان امریکائی را به سمت اوپک برگرداند و باز هم از همین جا می‌توان فهمید که اگر امکان جایگزین کردن نفت ایران به سهولت و بدون بهم خوردن توازن بازار وجود داشت لازم نبود ترامپ این همه دست و پا بزند.

این کارشناس انرژی در مورد بحثی که مطرح شده است که اگر ایران نتواند نفت صادر کند بقیه کشورهای منطقه هم نخواهند توانست اظهار کرد: من اقتضائات سیاست را نمی‌دانم ولی در بعد نفتی باید به یک مساله توجه کرد، روزانه حدود ۱۸ میلیون بشکه نفت از تنگه هرمز عبور می‌کند از این میزان حدود ۱۴ میلیون بشکه‌اش تنها به آسیا و خصوصا چین و ژاپن و کره و هند می‌رود و ۴ میلیون بشکه نیز به افریقا و اروپا می‌رود و تنها مقدار ناچیزی  از این نفت به امریکا می‌رود. در مورد گاز هم همینطور است بیشتر LNG قطر به آسیا و مقداری به اروپا می رود و اتفاقا در دوسال اخیر امریکائی‌ها رقیب صادرات LNG قطر شده‌اند. ایالات متحده هنوز وابستگی محدودی به نفت منطقه خاورمیانه دارد اما نفتی که از عربستان یا عراق عمدتا در دریای سرخ بارگیری می‌شود. بنابراین مشکل خلیج فارس بیشتر برای آسیا و اروپا تهدید است و ممکن است دست امریکائی‌ها را برای حضور جهت حفظ امنیت خلیج‌فارس و تنگه‌هرمز بازتر کند و به عبارتی توجیه بیشتری را برای آنها فراهم کند. در مورد افزایش بیش از حد قیمت جهانی نفت هم همانطور که اشاره کردم دودش بیشتر به چشم رقبای اقتصادی امریکا در اروپا و آسیا می‌رود. در شرایطی که ترامپ به همه زور می‌گوید بهتر است که ما روابط خوبی را با این‌ها حفظ کنیم.

چرا ترامپ اصرار بر توقف صادرات نفت ایران دارد؟

وضعیت بازار جهانی نفت از تداوم افزایش قیمت ها حمایت نمی کند

(روز گذشته گزارشگر یکی از روزنامه ها مصاحبه مکتوبی با بنده داشت و آن را در شماره امروز آن روزنامه منتشر نمود. از آنجا که در تنظیم مصاحبه به صورت خبر بعضی مطالب درست منعکس نشده است متن دقیق را اینجا می گذارم)

 

در پاسخ به این که آیا افزایش فعلی قیمت جهانی نفت ادامه خواهد داشت گفتم:  در چند روز اخیر قیمت جهانی نفت تحت تاثیر حمله نظامی امریکا به سوریه و احتمال گسترش تنش نظامی در منطقه خلیج فارس افزایش یافت اما اگر این تنش به همین جا ختم شود که همین طور به نظر می رسد ، بعید است روند افزایش قیمت ادامه یابد چرا که عوامل اساسی بازار این سطح از قیمت را حمایت نمی کنند بنابراین به نظر من در صورتی که این عامل ژئوپلتیکی ادامه نیابد قیمت جهانی به دامنه 60 تا 70 دلاری بر خواهد گشت.

 

در پاسخ به این که اولویت های وزارت نفت در سال 97 چه باید باشد گفتم: متاسفانه طی سه چهار سال گذشته در وزارت نفت اتلاف وقت شد و  توجه عمدتا به سرمایه گزاری خارجی و تبیین و پیگیری مدل موسوم به IPC برای جذب سرمایه خارجی معطوف شد و حتی عملا به پروژه هائی که با توان و امکانات داخلی قابل انجام بود کمتر توجه شد اما به نظر من با توجه به مبهم بودن وضعیت برجام و محدودیت های موجود، اولویت وزارت نفت در سال 97 باید این باشد که به سمت توجه جدی به استفاده از توانائی های داخلی برای پیشرفت کارهای خود برگردد . البته اولویت پروژه ها و طرح ها  باید مشخص شود.

 

در پاسخ این که تاثیر افزایش قیمت جهانی نفت بر توافق اوپک چه خواهد بود گفتم:  اگر وضعیت فعلی قیمت جهانی نفت تداوم یابد احتمال این که توافق اوپک و نیز همکاری میان اوپک و غیر اوپک و خصوصا روسیه متزلزل شود وجود دارد . چرا که تصور اوپکی ها و روسیه این است که در قیمت های بالاتر ، تولید نفت شیل در ایالات متحده افزایش می یابد و امریکا سهم بازار دیگران را می گیرد و قیمت باید در دامنه ای تنظیم شود که مجال عرض اندام بیشتر به نفت شیل ندهد بنابر این ممکن است توافق فعلی تمدید نشود  و در آن تجدید نظر شود.

اختلافات ایران و عربستان بر نشست اوپک سایه نخواهد انداخت

عدم تمدید توافق اوپک موجب کاهش قیمت خواهد شد، ولی تمدید، قیمت را تثبیت خواهد کرد

خبر آنلاین -  چهارشنبه 8 آذر 1396 - 08:07:00  چاپ

حسنتاش: اثر تحولات سیاسی بر بازار نفت طولانی نیست

عدم تمدید توافق اوپک موجب کاهش قیمت خواهد شد، ولی تمدید، قیمت را تثبیت خواهد کرد

اقتصاد > انرژی - غلامحسین حسنتاش کارشناس انرژی می گوید:« اثر تحولات سیاسی بر بازار نفت، معمولا میان‌مدت است و تا زمانی است که تحول ادامه داشته باشد و با آرام شدن آن به تدریج اثر آن روی قیمت کم می‌شود.»

خاطره وطن‌خواه: اجلاس 173 وزراى نفت اوپک و تولید کنندگان غیر اوپک فردا در حالی برگزارمی شود که موضع قطعی روسیه که شریک  تصمیم کاهش تولید نفت بوده،مشخص نیست.

اوپک از اجلاس 169 یعنی آذر دوسال پیش در تلاش برای تنظیم بازار نفت بوده اما تصمیم قطعی برای کاهش تولید نفت را از اجلاس 171 گرفت.حدود یکسال است که طرح کاهش تولید در حال اجراست؛این طرح سبب شد تا قیمت نفت در بازار جهانی به کانال 50 دلاری برگردد.اگرچه تحولات منطقه ای در ماههای اخیر سبب افزایش قیمت نفت شده و قیمت ها را به بالای 60 دلار در هر بشکه رسیده،اما این نگرانی وجود دارد که اگر روسیه از این توافق کنار برود،قیمت نفت سقوط کند.

 عربستان و روسیه در مجموع 21 میلیون بشکه در روز تولید می کنند.به دنبال افزایش قیمت نفت به بیش از 60 دلار در هر بشکه شرکت های تولیدکننده نفت روسیه خواستار افزایش تولید نفت برای بهره برداری از این قیمت ها هستند.با این حال  به نظر می‌رسد موضع ولادیمیر پوتین رییس جمهور این کشور همراهی با اوپک است،اما آنطور که خبرگزاری تاس اعلام کرده،رایزنی های پوتین با شرکت های نفتی تاکنون راه به جایی نبرده  و احتمال اینکه توافق اوپک این بار بدون روسیه باشد،محتمل است.

در حال حاضر تولید کنندگان نفت عموما برروى قیمت متوسط 60 تا 65 دلار توافق نظر دارند. تولید کنندگان نفت اوپک و غیر اوپک براین اعتقادند که در قیمت کف 60 دلار و میزان ذخایر نفتى موجود نزد مصرف کنندگان ساختارهاى بازار در تعادل و توازن قابل قبولى قرار مى گیرد. غلامحسین حسنتاش کارشناس انرژی در گفت وگو با خبرآنلاین معتقد است که تمدید توافق اوپک تنها سبب تثبیت قیمت ها می شود و اثری بر افزایش قیمت نخواهد داشت.لازم به ذکر است که پاسخ سئوالات به صورت مکتوب بوده است.گفت وگو با وی را بخوانید.

اجلاس اوپک برای تعیین تکلیف طرح توقف تولید نفت در حالی به زودی برگزار می شود که هنوز احتمالات بسیاری درباره موضع روسیه و عربستان وجود دارد،به نظر شما ادامه این طرح موجب افزایش بهای نفت خواهد شد؟
نه من فکر نمی کنم تمدید طرح موجب افزایش قابل‌توجه قیمت شود. عدم تمدید موجب کاهش قیمت خواهد شد ولی تمدید قیمت را تثبیت خواهد کرد.

همکاری اوپک و برخی کشورهای غیرعضو این کارتل برای کاهش تولید سبب شد تا قیمت نفت از محدوده 40 دلار به 50 دلار برسد،اما در یک ماه گذشته تحولات سیاسی قیمت نفت را به کانال 60 دلاری ارتقا داده،به نظر شما این افزایش قیمت تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟
ابتدا باید اشاره کنم که بنده اوپک را کارتل و عملکرد آن را کارتلی نمی‌دانم. اما در مورد اثر تحولات سیاسی، معمولا اثر این تحولات میان‌مدت است و تا زمانی که تحول ادامه داشته باشد و با آرام شدن آن به تدریج اثر آن روی قیمت کم می‌شود.

برخی پیش بینی ها حکایت از بازگشت نفت به قیمت های 2011 و 2012 دارد،آیا فکر می کنید بازار کشش نفت 70 یا 80 دلاری را دارد؟
خیر، من بسیار بعید می‌دانم، با پدیده نفت‌های شِیلی ساختار بازار تغییر کرده است. با بالارفتن نسبی قیمت تولید از شیل‌ها در ایالات‌متحده نسبتا به سرعت افزایش می‌یابد و بازار را تعدیل می‌کند، تقاضا هم آنقدر قوی نیست که تحول ایجاد کند.

اگراوپک تصمیم بگیرد که مجددا تولید نفت را کاهش دهد و سهمیه بندی ها تغییر کند،این کاهش سقف چه تاثیری بر وضعیت تولید و درآمدهای نفت ایران دارد؟
بعید می‌دانم که چنین اتفاقی بی‌افتد. اما اگر این شود، بستگی زیادی به میزان کاهش دارد اگر کاهش بیشتر از یک میلیون بشکه باشد ممکن است موثر باشد. اگر اوپک چنین تصمیم بگیرد احتمالا این بار ایران مجبور به مقداری همکاری در جهت کاهش تولید خواهد بود و در این صورت ایران مقداری کاهش تولید و مقداری افزایش قیمت را تجربه خواهد کرد که یک دیگر را تعدیل می‌کنند و درآمدهای نفتی تغییر قابل‌توجهی نحواهد داشت. اما احتمال تمدید را بیشتر می‌دانم.

آقای زنگنه اعلام کرده که ایران با ادامه طرح کاهش تولید نفت موافق است،اما به نظر می رسد این موافقت تا جایی است که سهمیه ایران کاهش نیابد،نظر شما در این رابطه چیست؟
این موضع درستی است، ایران سال‌ها تحت تحریم بوده است و عملا بازارش را به دیگران واگذاشته است و باید تا سال‌ها و تا زمانی که این جبران شود از سهمیه‌بندی به نوعی معاف باشد.

تحولات بازار نفت در دوره ترامپ (در مصاحبه با روزنامه اعتماد)

توافق اوپک و غیر اوپک و چراغ سبز به ترامپ

از اواخر آذرماه  خبرنگار محترمی از من خواستند که برای نشریه دولت و ملت یادداشت زیر را بنویسم و حتی یکی از دوستان عزیز را واسطه این درخواست کردند و بنده هم وقت گذاشتم و نوشتم و 4 دیماه ارسال کردم اما شماره بعدی نشریه مذکور هنوز منتشر نشده است در حالی که اینگونه مطالب به قول معروف زماندار است و با گذشت چند ماه موضوعیت خود را از دست میدهد. 

توافق اوپک و غیر اوپک و چراغ سبز به ترامپ

وزرای نفت و انرژی سازمان کشورهای صادرکننده نفت ؛ اوپک؛ در آخرین اجلاس خود در وین در 30 نوامبر 2016 توافق کردند که از ابتدای سال جدید (2017) میلادی، تولید نفت خود را به مقدار 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش دهند و ده روز بعد از آن جمعی از تولیدکنندگان غیراوپک نیز به این توافق پیوستند و اعلام آمادگی کردند که آنها نیز همزمان با اوپک، حدود 600 هزار بشکه از تولید نفت خود کم کنند. در میان اوپکی‌ها بیشترین کاهش با حدود کمتر از 500 هزار بشکه مربوط به عربستان‌سعودی و در میان غیراوپکی‌ها بیشترین کاهش با حدود 300 هزار بشکه مربوط به روسیه خواهد بود. البته روسها اعلام کرده‌اند که کاهش تولیدشان تدریجی و در صورتی خواهد بود که مسائل فنی اجازه دهد.

حصول توافق برای کاهش تولید و کنترل بازار نفت در میان کشورهای عضو اوپک پس از چندین سال حضور بسیار کم رنگ این سازمان در تنظیم بازار نفت، مساله‌ای قابل توجه و مغتنم است و پیوستن غیراوپکی‌‌ها به توافق اوپک، نشان از جدی گرفته شدن توافق این سازمان دارد. به نظر می‌رسد که حصول به این توافقات بیش از هر چیز تحت تاثیر شلاق مشکلات اقتصادی بر پیکر اقتصاد دولت‌های مشارکت‌کننده و خصوصا بر پیکر اقتصاد دو کشور عربستان و روسیه باشد.

واقعیت این است که بازار جهانی نفت در یکی دو سال گذشته عمدتا با اضافه عرضه یعنی با عرضه بیش از تقاضا روبرو بوده است و منظما بر حجم ذخیره‌سازی‌های نفتی اضافه شده است و با ادامه این وضع اگر چنین توافقی صورت نمی‌گرفت احتمال کاهش بیشتر قیمت‌های جهانی نفت وجود داشت.

احتمال دیگری که در مورد دلیل حصول به این توافق وجود دارد، احتمال چراغ سبز نشان دادن عربستان‌سعودی و شاید حتی روسیه به دونالد ترامپ و حزب جمهوری‌خواه در امریکا است. اینک  جمهوری‌خواهان در سنا و کنگره امریکا اکثریت پیدا کرده‌اند و رئیس‌جمهور جدید نیز جمهوری‌خواه است. می‌دانیم که اصولا جمهوری‌خواهان گرایش نفتی بیشتری نسبت به دموکرات‌ها دارند و توجه‌شان به مسائل زیست‌محیطی کمتر است. سیاست خودکفائی انرژی البته در سطح قاره امریکا، یعنی قطع وابستگی به واردات انرژی از خارج از قاره، سیاست مورد توافق دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات است اما تفاوت این دو حزب  در  جهت‌گیری نحوه تحقق این سیاست است. دموکرات‌ها بیشتر تلاش می‌کنند از انرژی‌های سازگار با محیط‌زیست حمایت کنند اما جمهوری‌خواهان به نفت و گاز و حتی ذغال‌سنگ اهمیت بیشتری می‌دهند. و به همین دلیل برای قیمت نفت هم اهمیت بیشتری قائل هستند.

دونالد‌ترامپ به احتمال قوی بدنبال رونق نفتی در ایالات‌متحده خواهد بود. در قیمت‌های پائین نفت تولید از نفت‌خام‌های غیرمتعارف لایه‌های شِیلی در امریکا  از رونق افتاده بود. ممکن است دولت ترامپ مالیات تولیدکنندگان نفت و گاز شِیلی را کاهش دهد یا اراضی دولتی را با هزینه کمتری در اختیار ایشان قرار دهد تا اقتصاد استخراج از این منابع قوی‌تر شود. اما در هرحال آنچه که تاثیر بیشتری در رونق‌ گرفتن بخش نفت در امریکا دارد افزایش قیمت جهانی نفت است ولذا جناح جمهوری‌خواه و دونالد ترامپ و اطرافیانش از بالا رفتن قیمت نفت خشنود خواهند شد. البته ترامپ غیر از گرایش نفتی‌اش، دنبال ایجاد شغل هم هست و رونق بخش نفت ایالات‌متحده می‌تواند شغل هم ایجاد کند.

اما از آنجا که در آستانه تنظیم بودجه سال 1396 قرار داریم و باید برآورد نسبتا دقیق وقابل تحققی از درآمد نفتی سال آتی داشته باشیم، باید دقت کنیم که با توجه به سوابق اینگونه توافقات و بویژه با توجه به تغییرات اساسی که در ساختار بازار نفت بوجود آمده است، در مورد میزان اثرگذاری این توافق بر قیمت‌های جهانی نفت دچار گزافه و برآوردهای بیش از واقع نگردیم. در این رابطه نکات زیر قابل توجه است:

1-   چه تصمیم اوپک و چه توافق اوپک و جمعی از غیر اوپکی‌ها، فاقد هرگونه ضمانت اجرائی است. سوابق نشان می‌دهد که تعهد اوپکی‌ها به اجرای سهمیه‌هایشان، در بهترین شرایط از 65 درصد فراتر نرفته است علاوه بر این، در این دور دو کشور لیبی و نیجریه به دلیل مشکلاتی که داشته‌اند در سهمیه‌بندی قرار نگرفته‌اند و خصوصا در مورد لیبی با حل نسبی مشکلات این کشور، تولید نفتش در حال افزایش است و ممکن است بخشی از کاهش دیگر اعضاء را خنثی کند. کاهش تولید واقعی غیراوپکی‌ها نیز طبعا متناسب با اوپکی‌ها خواهد بود. با این اوصاف تاثیر روانی این توافقات تا اواسط فوریه سال جدید میلادی بر بازار حاکم خواهد بود اما پس از آن آمار و اطلاعات تولید نفت کشورها و میزان پایبنیدی به توافق به تدریج منتشر خواهد شد. بعید به‌ نظر می‌رسد که از مجموع 1.8 میلیون بشکه توافق کاهش اوپک و غیر اوپک، بیش از حدود 60 درصد یا حدود 1 میلیون بشکه از آن محقق شود.

2-   همانطور که اشاره شد، واقعیت این است که خصوصا پدیده نفت‌ و گازهای غیرمتعارف خصوصا از منابع شِیلی، ساختار بازار نفت را متحول کرده است. تحولات فناروانه هزینه‌های تولید از این منابع را کاهش داده است و به نظر می‌رسد در قیمت‌های نفت‌خام بالاتر از پنجاه دلار در بشکه، تولید از این منابع به سرعت واکنش نشان می‌دهد و افزایش می‌یابد و کاهش تولید دیگران را جبران می‌کند. همکنون تعداد زیادی چاه‌های حفر شده در مناطق نفت شِیل ایالات‌متحده وجود دارد که به سیستم‌های لازم برای استخراج تجهیز نشده‌اند و به محض قابل قبول بودن قیمت، اقتصادی شده و تکمیل و تجهیز خواهند شد.

با توجه به آنچه که ذکر شد گرچه توافق اوپک و غیر اوپک جلوی سقوط بیشتر قیمت را گرفته است اما در ساختار فعلی بازار نفت و حداقل در میان‌مدت انتظار قیمت‌های چندان بالا را نباید داشت و به نظر می‌رسد البته در غیاب تحولات خاص ژئوپلتیکی که قابل پیش‌بینی نیستند، یک دامنه قیمتی 40 تا حداکثر 55 دلاری تا یکی دو سال  سال آینده در بازار حاکم باشد.

اگر برجام نبود احتمالا صادرات نفت کشور به صفر رسیده بود (مصاحبه ای که منتشر نشد)

اگر برجام نبود احتمالا صادرات نفت کشور به صفر رسیده بود (مصاحبه ای که منتشر نشد)

توضیح: چندی پیش در سالگرد برجام خبرنگار محترمی با من تماس گرفتند و درخواست مصاحبه‌ای در این رابطه را داشتند و فرمودند برای سایت اطلاع‌رسانی دولت است . از آنجا که سال‌هاست مصاحبه شفاهی نمی‌کنم از ایشان خواستم سوالات را ایمیل کنند و بلافاصله وقت گذاشتم و پاسخ دادم و از ایشان خواستم که مرا از انتشار آن مطلع فرمایند و فکر می‌کردم حداقل احترام به کسی که از او تقاضای مصاحبه شده و وقت گذاشته همین است. در هر حال پیگیری‌های من در مورد این که مصاحبه چه شد و چرا منتشر نشد نتیجه نداد. البته بنده نه اصراری بر مصاحبه داشتم و بلکه اکراه داشتم و نه اعتراضی به عدم استفاده از آن، فقط می‌خواستم بفهمم که چطور می‌شود از کسی مصاحبه طلب شود و منتشر نشود و چرا؟ فکر می کنم خبرنگار محترم هم در محذور بودند، شاید هم وقتی تماس گرفتند یادشان نبود که بنده در عین ارادت داشتن به دولت اما منتقد عملکرد نفت هستم.  به هر حال این مصاحبه را اینجا می‌گذارم. غیر از دفاع از دولت چیزی نگفته‌ام حدس می‌زنم پاسخ سوال هشتم به دلایلی مورد نظر نبوده است.

یک – بررسی ها نشان می دهد احیای بازار نفت در محدوده زمانی کوتاهی پس از اجرای برجام رخ داده است ، این در حالی است که ناظران بین المللی دوره طولانی‌تری را برای بازگشت ایران به موقعیت پیشین در نظر می گرفتند، مهمترین دلیل این اتفاق را چه می دانید ؟ چه عواملی سبب شد ایران بتواند بازارهای از دست رفته خود را در این فاصله کوتاه احیا کند .

پاسخ 1- آنچه که مهمتر از به تعبیر شما، احیای بازار بود. برگرداندن تولید به سطح قبل از تحریم ها بود. تولید ایران حدود یک میلیون بشکه کاهش پیدا کرده بود و این در شرایطی بود که شرکت‌های تولیدی صنعت نفت نیز با مشکلات مالی برای تعمیرات و نگهداری و مشکلات تامین قطعات و تجهیزات مواجه بودند و با تلاش و زحمت این شرکت‌ها، خصوصا مناطق نفت‌خیز جنوب و فلات‌قاره بود که این تولید با سرعت نسبتا خوبی به رکورد قبلی برگشت و تلاش دیگر بخش‌های نفت و خصوصا امور بین‌الملل هم باعث شد که صادرات افزایش یابد آنهم در شرایط اشباع بازار، البته خوب بسیاری از کشورها هم ترجیح می‌دهند که مبادی وارداتی‌شان متنوع باشد و به حضور در بازار ایران هم نیاز دارند.

 دو – عملکرد دولت در حوزه تولید و صادرات نفت را چگونه ارزیابی می کنید ؟

پاسخ 2- با توجه به توضیحاتی که در پاسخ سوال قبل دادم، طبعا مثبت ارزیابی می‌کنم ضمن این که افزایش صادرات مستلزم همکاری نزدیک بسیاری از دستگاه‌ها و خصوصا وزارت نفت و وزارت‌خارجه بوده است.

 سه – با توجه به توافق تولید‌کنندگان اوپکی و غیر اوپکی نفتی برای مدیریت بازار ، پیش بینی شما از آینده قیمت نفت در عین افرایش صادرات نفت ایران چیست؟

پاسخ 3- واقعیت این است که پدیده نفت‌خام‌های غیرمتعارف و خصوصا نفت شِیلی در امریکا ابتکار عمل را تا حدود زیادی از دست اوپک خارج کرده است و با بالا رفتن نسبی قیمت نفت به سرعت تولید نفت شیل افزایش می‌یابد از سوی دیگر چشم‌انداز رشد تقاضای نفت هم مثبت نیست بنابراین نباید انتظار قیمت‌های خیلی بالا را داشت.  من دامنه بین 45 تا 55 دلاری را برای قیمت نفت در یکی دو سال آتی پیش‌بینی می‌کنم. البته این با توجه به عوامل عادی بازار است. اگر اتفاقات ژئوپلتیکی خاصی بیافتد ممکن است تصویر را عوض کند که برای من قابل پیش‌بینی نیست.

چهار- آیا صفر شدن صادرات نفت ایران را در صورت تداوم وضعیت پیش آمده در سال 2012 محتمل می دانستید؟

پاسخ 4- بله حتما و با احتمال زیاد. این مساله مهمی است که کمتر به آن توجه می‌شود. در واقع بعضی توجه نمی‌کنند که یکی از مهمترین دستاوردهای برجام این بوده است که جلوی کاهش بیشتر تولید و صادرات نفت ایران را گرفته است . اگر وضعیت تحریم‌ها ادامه می‌یافت هدف این بود که تا جائی که بازار اجازه دهد و بهم نریزد، فشار را بر صادارت ایران زیاد کنند و بنابراین در صورت  ادامه آن روندی که شکل گرفته بود، خصوصا در دو سال اخیر که اضافه عرضه قابل‌توجهی در بازار وجود داشته است به راحتی می‌توانستند این کار را انجام دهند. می‌بینید که اوپک مجبور شد برای تنظیم بازار 1.5 میلیون بشکه کم کند و بازهم هنوز مازاد تولید وجود دارد، پس اگر برجام نبود الان می‌توانستد صادرات ما را صفر کنند.

پنج- به نظر شما چرا در مقطع تحریم نفتی ایران ، پیش بینی ها دولتمردان در خصوص افزایش ناگهانی قیمت نفت و همچنین عدم فرمان برداری مشتریان نفتی ایران از تحریم ها محقق نشد . در آن دوره برخی دولتمردان با استناد به اینکه خریداران نفتی ایران پالایشگاه ها و تجهیزاتشان را با مشخصات نفتی خریداری شده از ایران هماهنگ کرده اند، اجرای این طرح را هزینه بر و غیر عملی می دانستند .

پاسخ 5- این‌ها به دلیل بی‌اطلاعی بعضی هاست. بی‌اطلاعی از شرایط و واقعیت‌های بازار و بی‌اطلاعی از ساختار پالایشگاه‌ها. بنده همان زمان در مصاحبه‌های خود توضیح می‌دادم که این حرف‌ها قدیمی است. اصولا پالایشگاه‌های جدید انعطاف دارند و در پالایش‌گاه‌های قدیمی هم که احیانا بر اساس یک نفت‌خام خاص طراحی شده‌اند دیگر آن نفت‌خام وجود ندارد.  ترکیب نفت‌خام ها در طول زمان تغییر کرده است. حتی در یک میدان نفتی خاص و مشخص، در طول زمان کیفیت نفت تغییر می‌کند چه رسد در سطح یک کشور. از آن سو توسعه تکنولوژی اجازه داده که پالایشگاه‌های قدیمی نیز در بازسازی‌ها و توسعه‌های خود، انعطاف جذب انواع نفت‌خام را بالا ببرند و در عین حال می‌توان با ترکیب نفت‌خام‌ها خوراک مناسب یک پالایشگاه را ساخت. لکن بعضی از سر بی‌اطلاعی در ذهن بعضی مقامات این اشتباه را جا انداخته بودند که برای بعضی پالایشگاه‌های جهان  نفت ایران قابل جایگزینی نیست و مجبورند بخرند.

 شش- کدام کشورها بیشترین نفع را از خروج ایران از بازار جهانی نفت در اثر تحریم بردند؟

پاسخ6- طبعا همه صادرکنندگان نفت خصوصا در شرایط اشباع بازار و غلبه عرضه بر تقاضای نفت از خارج شدن یک  رقیب بهره‌ می‌برند اما بطور نسبی عراقی‌ها بیشتر از همه استفاده کردند خصوصا که دقیقا در مرحله توسعه میادین و افزایش تولیدشان بودند.

هفت – به نظر شما چرا قیمت نفت حتی پس از تحریم ایران در بازارهای جهانی رو به کاهش نهاد؟

پاسخ7- علت آن در طرف تقاضا: عمدتا رکود در اقتصاد جهانی و خصوصا کشورهای صنعتی،  و در طرف عرضه: توسعه تکنولوژی و وارد شدن نفت‌‌خامهای شِیلی بود.

هشت – برخی احیای اوپک را پس از برجام یکی از مهمترین اتفاقاتی می دانند که در بازار جهانی نفت رخ داده است، نظر شما در این مورد چیست؟

پاسخ8- البته من خیلی با این تعابیر موافق نیستم . اوپک دهه‌هاست  که منفعل و ضعیف است.  به لحاظ این که استراتژی بلندمدت ندارد و نیز تصمیماتش به نفت محدود است در حالی‌که مسائل انرژی یک پارچه و پیچیده شده است و الان هم به آن معنی احیا نشده است. مساله این است که در چند سال اخیر اوپک همان تصمیمات مقطعی سابق را برای تنظیم بازار هم نگرفته بود که حالا گرفته است. به نظر من علت اصلی توافق اخیر این بود که عربستان‌سعودی با تداوم چندساله سیاست پائین نگهداشتن قیمت نفت و جستجو کردن سهم بازار، از نظر اقتصادی و بودجه‌ای تحت فشار قرار گرفته بود و اضافه شدن نفت ایران هم این فشار بودجه‌ای را بر عربستان و روسیه بیشتر کرد ولذا عربستان به همکاری نسبی با اوپک برگشت.

 نه – تداوم تحریم های نفتی ایران چه آینده‌ای را پیش روی کشوری قرار می‌داد که یکی از بزرگترین دارندگان منابع هیدروکربوری در جهان است ؟

پاسخ9- همانطور که اشاره کردم در درجه  اول صفر شدن تدریجی صادارت و درآمد نفت که متاسفانه هنوز مهمترین منبع درآمد کشور است. بعد از آن تداوم فساد و گسترش آن به دلیل نیازی که به هرحال برای دور زدن نسبی تحریم‌هابوجود داشت و مشکلات روزافزون در سایر بخش‌های صنایع نفت و پتروشیمی و سایر بخش‌های صنعتی کشور به دلیل عدم امکان تامین قطعات و تجهیزات و مورد نیاز.

 

 

توافق برد - برد اوپک و غیراوپک

لینک در روزنامه دنیای اقتصاد: 

https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-52/1086172-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82-%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%88%D9%BE%DA%A9-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%BE%DA%A9