نفت مهمترین بخش تحریم هاست (مصاحبه با ایلنا)

کد خبر: 632887 ۱۳۹۷/۰۳/۲۷ ۱۱:۲۴:۵

یک کارشناس انرژی در گفت‌وگو با ایلنا:

نفت مهم‌ترین بخش تحریم‌هاست/ روی چینی‌ها بیش از روسیه می‌توان حساب کرد/ مالکیت میادین در دریای خزر روشن نیست/چشم انداز مثبتی برای وزارت نفت نمی‌بینم

حسن‌تاش گفت: در همان زمانی که وزارت نفت تمام هم و غم خود را بر روی طراحی مدل IPC به عنوان مدلی جذاب تر از بیع متقابل برای جذب شرکت‌های نامی و بزرگی مانند توتال گذاشته بود نوشتم و گفتم که این دیدگاه و روش برای ایران منسوخ است و ما می‌توانیم شرکت‌های داخلی را محور قرار دهیم و به آنها کمک کنیم تا خلاء‌های فنی خود را با بکارگیری و همراه کردن شرکت‌های کوچک و تخصصی خارجی پر کنند.

پس از خروج امریکا از برجام و احیای تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران، پیش بینی‌ها و تحلیل‌های بسیاری در مورد تاثیرات این تحریم‌ها از سوی کارشناسان در حوزه‌های مختلف منعکس شده است. یکی از بخش‌هایی که به نوعی در کانون این تحریم‌ها قرار دارد، صنعت نفت ایران است.

غلام‌حسین حسن‌تاش، کارشناس انرژی معتقد است‌ که ایران به جای استفاده از قردادهای IPC و بیع متقابل باید بر شرکت‌های داخلی تمرکز کند. وی همچنین فعالیت شرکت‌های نفتی روسی را در راستای منافع شرکت‌ها و کشور روسیه می‌داند.

همچنین حسن‌تاش با انتقاد از عملکرد وزارت نفت، آینده مثبتی برای مدیریت آن متصور نیست.

در ادامه مشروح گفت‌وگوی حسن‌تاش با ایلنا را می‌خوانید:

 

نفت مهم‌ترین بخش تحریم‌ها است/ از تکنولوژی روز دنیا عقب نیستیم

با تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام، یکی از بخش‌های هدف تحریم، نفت ایران است.ارزیابی خود از آینده و تاثیر این تحریم‌ها را بفرمایید و اینکه نگرانی شما بیشتر معطوف به کاهش درآمدهای نفتی است یا بیشتر از محل خروج تکنولوژی از این بخش است؟

اخیرا کتابی تحت عنوان «هنر تحریم‌ها»  توسط فردی به نام «ریچارد نفیو» که مسئول تحریم‌های ایران در وزارت خارجه آمریکاست نوشته شده است. او در این کتاب توضیح می‌دهد که از منظر امریکائی‌ها تحریم یک جایگزین برای جنگ نظامی است. در شرایطی که متاسفانه اقتصاد  ایران بیشترین وابستگی را به نفت دارد طبیعتا برای مختل کردن اقتصاد کشور مهم ترین بخشی که هدف قرار می‌گیرد نفت است.

کما این که در جنگ نظامی تحمیلی عراق علیه ایران نیز صنعت نفت هدف اصلی اقتصادی دشمن بعثی بود و تاسیسات نفتی و خصوصا پایانه‌های صادراتی نفت خام و کشتی‌های حمل نفت خام مرتبا مورد حمله دشمن قرار می‌گرفت و نهایتا هم حامیان جهانی دشمن بعثی برای از پای درآوردن ما، قیمت جهانی نفت را کاهش دادند.

بنابراین نفت یکی از بخش‌های هدف تحریم نیست بلکه مهم‌ترین بخش هدف تحریم است. اگر ما از تجربه جنگ نظامی استفاده کرده بودیم و وابستگی اقتصاد به نفت را کاهش داده بودیم و اقتصاد به اندازه کافی متنوع شده بود، آنگاه آن گونه که جنابعالی می فرمائید، بخش نفت یکی از بخش‌های مورد هدف می شد اما الان اصلی‌ترین هدف است.

بنابراین هدف کوتاه مدت تحریم ها این خواهد بود که درآمدهای نفتی ایران را کاهش دهد و هدف میان مدت و بلند مدت هم این خواهد بود که سرمایه گذاری کافی در توسعه صنعت نفت و در جهت جبران افت طبیعی سالانه تولید نفت انجام نشود تا اصولا قدرت صادراتی نفت ایران کاهش یابد.

اما در آن بحث میان و بلندمدت من چندان نگران تکنولوژی نیستم به نظر من برخلاف آنچه که بعضی القاء می کنند ما از نظر تکنولوژی در صنعت نفت چندان از دنیا عقب نیستیم بلکه بیشتر در تامین سرمایه برای پروژه‌های بالادستی و تامین تجهیزات مشکل داریم.

 

حاکمیت موفق به یافتن مسیر توسعه همه جانبه و اصلاحات ساختاری در اقتصاد نشده است

کشورهای غربی صنعت نفت ایران را به عنوان نقطه ضعف کشور شناسایی کرده و در طول تاریخ خواه در زمان مصدق و خواه امروز، به عنوان ابزاری برای زیر فشار گذاشتن ایران استفاده کرده کرده‌اند. چرا هیچ تلاشی برای گرفتن این ابزار صورت نگرفته و همیشه اقتصاد ایران متکی به درآمدهای نفتی نگه داشته شده است؟

متنوع شدن اقتصاد و رهائی از تک محصولی مستلزم حرکت کشور به سمت توسعه همه جانبه  و مولد شدن کشور است و این مساله کار یک روز و دور روز هم نیست و برنامه بلندمدت و اصلاحات اساسی در ساختار اقتصادی را می‌طلبد که متاسفانه حاکمیت ما هنوز موفق به پیدا کردن مسیر توسعه همه جانبه و اصلاحات ساختاری در اقتصاد نشده است.

باید شرکت‌های داخلی را محور قرار دهیم

قراردادهایی مانند توتال که در دوران پسابرجام در بخش نفت منعقد شد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من مسیر این قراردادها را مسیری غلط ارزیابی می‌کنم ، شما اگر به نوشته‌ها و گفته‌های من مراجعه کنید این ارزیابی مال امروز و دیروز هم نیست من در همان زمانی که وزارت نفت تمام هم و غم خود را بر روی طراحی مدل IPC به عنوان مدلی جذاب‌تر از بیع متقابل برای جذب شرکت‌های نامی و بزرگی مانند توتال گذاشته بود نوشتم و گفتم که این دیدگاه و روش برای ایران منسوخ است و ما می‌توانیم شرکت های داخلی را محور قرار دهیم و به آنها کمک کنیم تا خلاء‌های فنی خود را با بکارگیری و همراه کردن شرکت‌های کوچک و تخصصی خارجی پر کنند.

 سپس کارها و پروژه‌ها را پیش ببرند اما به نظر من متاسفانه مدیریت وزارت نفت بیشتر از آن که به فکر توسعه کشور و توسعه صنعت نفت باشند دنبال فیل هوا کردن بودند و به اعتقاد من یکی از اثرات منفی برجام این بود که  بسیاری از کارهائی که می‌شد  (خصوصا در فضای مناسب پسابرجام) از این طریقی که عرض کردم پیش برد، متوقف شد و توانائی های داخلی نادیده گرفته شد.

شاید همین هم به جهت گیری ترامپ کمک کرده باشد چون اولا این فیل هوا کردن دشمن را حساس و هوشیار می‌کند و ثانیا شرکت‌های بزرگی مثل توتال هستند که در تعاملات خود با ایالات متحده از تحریم های ثانویه وحشت دارند و سریع از میدان خارج می‌شوند.

آیا نمی‌توان خروج این شرکت‌ها را در مجامع بین المللی پیگیری کرد؟

 خروج این شرکت ها را می توان از نظر حقوقی پیگیری کرد یا نه بستگی به مفاد قرارداد دارد که من از آن بی اطلاع هستم.  ولی با توجه به این که این قراردادها عمدتا در دوره استقرار ترامپ در کاخ سفید منعقد شده است و ترامپ هم از ابتدا مساله احتمال خروج از برجام را مطرح کرده بوده و شرکت‌ها نیز تجربه تحریم‌های قبلی را داشته‌اند، فکر می‌کنم در قراردادها راه خروج بی دردسر (در صورت خروج امریکا از برجام) را در نظر گرفته بودند.

به شرکت‌های روسی خیلی خوشبین نیستم/ روی چینی‌ها بیشتر می‌توان حساب کرد

شرکت‌های نفتی روسی و چینی تا چه اندازه توان تکنولوژیکی پر کردن  خلاء  شرکت‌هایی مانند توتال را دارند؟ در روزهای اخیر هم شاهد خروج لوک اویل روسیه  از ایران بودیم، اساسا آیا می‌توان به شرکت‌های روسی اعتماد کرد؟

 من شخصا به شرکت‌های روسی خیلی خوشبین نیستم شما اگر رفت و آمد این شرکت‌ها را در دو دهه اخیر مرور کنید جدیت در کار آن‌ها نمی‌بینید. ضمن این که روس‌ها یک رقیب نفتی و گازی ما هم هستند و تجربه نشان داده است که نوع رقابت روس‌ها سلبی است نه ایجابی یعنی کارشان را با مختل کردن رقبا پیش می‌برند نه با سبقت گرفتن.

شاید روی چینی‌ها بیشتر بتوان حساب کرد اما نباید از تعاملات گسترده و نوع روابط آنها با ایالات متحده غافل شد. البته همانطور که عرض کردم و اینطور نیست که فناوری‌های مورد نیاز تنها نزد شرکت‌های بزرگ باشد.

روسیه به دنبال منافع خود است

 در زمان تحریم‌های پیشین مشاهده کردیم روسیه نفت اورال را که از ویژگی‌های شیمایی نزدیکی با نفت ایران داشت را  جایگزین نفت ایران کرد،  این باز به معنی این نیست که نباید به روس‌ها اعتماد بیشتری کرد؟

نفت اورال تنها جایگزین بعضی از نفت خام‌های سنگین ایران است. البته توجه داشته باشید که الان انعطاف در جذب انواع نفت خام در پالایشگاه‌های جهان  زیادتر شده  و مخلوط کردن انواع نفت خام‌ها و میعانات نفتی برای رسیدن به خوراک مطلوب پالایشگاهی نیز توسعه پیدا کرده است و لذا  نوع نفت خام مانند گذشته اهمیت ندارد.

بله به هر حال روسیه هم از فرصت های بازار تا حد ممکن استفاده خواهد کرد و بدنبال منافع خودش است.

شرکت‌های کوچک فرصت هستند

کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در سفر اخیر خود بر توسعه بخش‌های متوسط و کوچک تاکید کرد، آیا این به معنی تعیین استراتژی از سوی اروپایی‌ها برای ما نیست؟ اصلا در بخش انرژی کارساز است یا نه؟

ببنید به نظر من کلا اگر ما بخواهیم با تحریم‌ها مقابله کنیم باید نگرش خود را تغییر دهیم، اگر نگاه همان بیع متقابل و IPC باشد همه چیز از دست رفته است اما با آن نگاهی که قبلا عرض کردم فرصت هائی وجود دارد که اتفاقا با شرکت‌های کوچک می‌توان جلو برد.

و یا توجه کنید بنده بارها گفته و نوشته‌ام و حتی در مقالاتی با عدد و رقم نشان داده‌ام که در کشوری مانند ایران که وضعیت مصرف انرژی و شاخص شدت انرژی بسیار نامطلوب است هزینه آزاد کردن یک واحد انرژی از طریق بهینه سازی و صرفه جوئی،  از هزینه تولید یک واحد جدید انرژی بسیار کمتر است.

حجم سرمایه گذاری‌های مورد نیاز در این جهت نیز بسیار کوچکتر است و چون آلاینده‌های زیست محیطی را نیز کاهش می‌دهد مورد حمایت جهانی است ولی برخی مدیران هستند که تنها یک کار بلد هستند!

عربستان در کوتاه  مدت نمی‌تواند خلاء نفت ایران را پر کند/ اوپک کاری نمی‌تواند انجام دهد

در روزهای اخیر شاهد گمانه زنی‌ها برای افزایش تولید نفت عربستان جهت پر کردن خلاء تولید ایران بودیم.آیا نفت عربستان از نظر ویژگی‌های شیمایی توان جایگزینی با نفت ایران را دارد؟ اصلا چارچوب اوپک اجازه این کار را می دهد؟ و این اقدام کارتل بودن اوپک را زیر سوال نمی‌برد؟

الان امریکا و اسرائیل و عربستان در فشار آوردن به ایران همسو و متحد هستند و در این شرایط طبیعتا عربستان هرچه بتواند می‌کند؛ البته من فکر نمی‌کنم که عربستان در کوتاه مدت توان آن را داشته باشد که همه نفت ایران را جایگزین کند.

در مورد قسمت دوم سوال شما، همان طور که قبلا عرض کردم الان در بازار جهانی بالانس عرضه و تقاضا مهم است و نوع نفت خام چندان اهمیتی ندارد.

در مورد قسمت سوم سوالتان شما فرض گرفته‌اید که اوپک کارتل است ولی از نظر من اوپک کارتل نیست و مشخصات یک کارتل را ندارد که بحث مفصلی است. ادبیات کشورهای غربی اوپک را یک کارتل ذکر می‌کنند که در گذشته هدف از این عنوان نوعی منکوب کردن اوپک بوده است به این عنوان که اوپک با عملکرد کارتلی می‌خواهد با ایجاد انحصار،  بهینه گی بازارها را مختل کند.

 اما اجمالا عرض می کنم که اوپک نمی‌تواند در این زمینه کار خاصی انجام دهد تنها ایران می‌تواند در اجلاس آتی اوپک تا حد ممکن فشار بیاورد که سقف تولید فعلی افزایش نیابد که فرصت افزایش تولید به کشورها ندهد اما اگر کشورها  سهمیه شان را رعایت نکردند اوپک ابزاری ندارد که جلوی آنها را بگیرد.

وقتی سیاست ها روشن نباشد دیپلماسی هم فعال نخواهد شد

چرا ایران نتوانست با استفاده از ظرفیت های نفت و گاز خود یک دیپلماسی انرژی فعالی داشته باشد و ایا اهتمامی برای تقویت آن در بخش بین الملل ملاحظه می کنید؟

دیپلماسی از جنس ابزار است، ابزاری در کنار ابزارهای دیگر که برای تحقق بخشیدن به سیاست‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین وقتی سیاست‌ها روشن نباشد دیپلماسی هم فعال نخواهد شد. البته دیپلماسی به فرایند تببین سیاست‌ها نیز می‌تواند کمک کند اما به شرط این که چنین فرایندی آغاز شود.

 شاید ذکر مثالی موضوع را روشن تر کند؛ فرض کنید ما می‌خواهیم سیاست‌های صادراتی گاز خود را تبیین کنیم برای این کار باید بررسی کنیم که کدام بازارها متقاضی گاز ما هستند، کدام‌ها نیستند و سیاست‌های کشورها را بدانیم تا سیاست و استراتژی مان را درست تبیین کنیم،  اینجا دیپلماسی به کمک تبیین سیاست می‌آید.

 حال فرض کنید ما استراتژی‌های صادرات گاز خود را تبیین کردیم و ورود به فلان بازار گازی را هدف گرفتیم، طبعا در آن بازار رقبائی هم مطرح هستند و موانعی هم برای ورود وجود دارد که دیپلماسی می تواند موانع را برطرف کند و مسیر را تسهیل کند.

در گاز سیاست روشنی داریم/ شاخص شدت انرژی در کشور بالا است

حالا که مثال گاز را مطرح کردید، بفرمایید چرا ایران نتوانست یک همخوانی مناسبی بین ذخایر و میزان صادرات گاز خود داشته باشد.در حالی‌که مشاهده می کنیم کشور ترکیه با وجود منابع خیلی اندک و تنها با استفاده از موقعیت ژئوپولتیک خود توانسته نفش بارزی داشته باشد؟

چند علت دارد، یکی این که چنانچه عرض کردم سیاست‌های ما روشن نبوده است. دوم این که بدلیل شرایط نامطلوب اقتصادی و محدودیت‌های اقتصادی و مشکلات سرمایه گذاری، برنامه دقیقی برای استخراج و تولید گاز وجود نداشته است که بتوان برای صادرات برنامه ریخت.

سوم این که روند مصرف داخلی، روشن نبودن سبد مطلوب انرژی مصرفی در داخل  و نامطلوب بودن شاخص شدت انرژی موجب شده است که حداقل تا امروز رشد تقاضای داخلی بیشتر از رشد عرضه باشد و گازی برای صادرات باقی نماند، چهارم این که نامساعد بودن شرایط بین المللی کشور و تحریم‌ها،  هم مانع سرمایه گذاری کافی بوده و هم مانع ورود به بازارها. البته سه عامل اول عمدتا ناشی از ضعف مدیریت انرژی در کشور بوده است.

استفاده از تکنولوژی آذربایجان نشانه ضعف نیست/ رژیم حقوقی دریای خزر مشکل بالقوه است

اخیر ایران قراردادی با جمهوری آذربایجان در دریای خزر منعقد کرده است.این قرارداد را چگونه ارزیابی می‌کنید و این نشانه ضعف ایران نیست که برای استفاده از تکنولوژی حفاری روز از تکنولوژی آذربایجان استفاده می‌کند؟

دریای خزر در سمت ایران و در مناطق مشترک ایران و آذربایجان دارای آب‌های عمیق است. توجه کنید که مثلا ما در خلیج فارس هیچ کجا عمق بالاتر از نود متر نداریم و متوسط عمق شاید بیش از 60 متر نباشد ولی در دریای خزر عمق تا 900 متر هم داریم.

 بنابراین فعالیت اکتشاف و حفاری در این بخش نیازمند تکنولوژی خاص و پیچیده‌ای است که همکاری در آن به نظر من لزوما نشانه ضعف نیست. ضمن این که فعالیت مشترک هزینه دو طرف را پائین می آورد.

اما نکته ای که هست این است که این قرارداد در سطح فعالیت اکتشافی می‌تواند انجام شود اما اگر میدان یا میادین نفتی و گازی کشف شد دو کشور بر سر توسعه میدان با مشکل برخورد خواهند کرد، چرا که رژیم حقوق دریای خزر و در نتیجه مالکیت میادین روشن نیست و همین مشکل بالقوه ممکن است موجب شود که طرفین این تفاهم را خیلی جدی نگیرند و فعالیت جدی نکنند.

مگر این که در منطقه خاصی دو طرف توافق کرده باشند که به هر حال در هر گونه رژیم حقوقی احتمالی این منطقه مشترک خواهد بود، که اگر چنین باشد توافق خوبی است و می‌تواند فعالیت نفتی در چنین منطقه‌ای را از بن بست رژیم حقوقی خارج کند.

چشم انداز مثبتی برای وزارت نفت نمی‌بینم

ارزیابی شما از عملکرد وزارت نفت چیست و نظر خود را نسبت به آینده آن را بفرمایید؟

بنده عملکرد صنعت نفت در پنج سال اخیر را عملکرد مثبت و خوبی ارزیابی نمی‌کنم و اگر همین تفکر مدیریتی فعلی در صنعت نفت تداوم پیدا کند چشم انداز خوبی را برای آن پیش بینی نمی‌کنم.

گفت‌وگو از: توحید ورستان

بررسی عواقب بازگشت تحریم های نفتی

جهان چه نیازی به نفت ایران دارد؟

خروج آمریکا از برجام و بازار نفت (یادداشتی در خبرآنلاین)

بعد از خروج ایالات متحده از برجام  این تصور در بازار جهانی نفت شکل گرفت که صادرات نفت ایران به تدریج کاهش خواهد یافت و انتظارات بازار موجب افزایش قیمت جهانی نفت شد. البته قبل از این خروج و از مدتی قبل، قیمت جهانی نفت در مسیر افزایشی قرار گرفته بود. رونق نسبی در اقتصاد و درنتیجه  افزایش نسبی در تقاضای جهانی نفت و جذب شدن اضافه انباشتی در ذخائر نفتی، موجب  تغییر روند قیمت شده بود و در ابهام قرار گرفتن آینده برجام نیز به این روند دامن زد.

اما ادامه این وضعیت و این که آیا انتظار بازار در مورد کاهش صادرات نفت ایران به واقعیت عینی هم تبدیل خواهد شد یا نه، بستگی زیادی به اقدامات اتحادیه اروپا خواهد داشت. در اروپا تجارت و تصدی امور در دست شرکت های خصوصی است و شرکت ها حافظ منافع خود و سهامدارنشان هستند. صابون تحریم های ثانویه قبلا به تن بسیاری از شرکت ها و بانک های اروپائی خورده است و اغلب این بنگاه ها منافع یا اشتراک منافع گوناگونی در ایالات متحده دارند ولذا اگر  اتحادیه اروپا و دولت های عضو آن نتوانند راه کاری برای جلوگیری از اعمال تحریم های  ثانویه بیابند احتمال کاهش داد و ستد شرکت های اروپائی و حتی آسیائی، با ایران بسیار زیاد  خواهد بود. 

در صورتی که بازگشت تحریم ها موجب کاهش صادرات نفتی ایران شود و قیمت های جهانی نفت در روند افزایشی فعلی باقی بماند ممکن است توافق موجود میان اوپک و غیر اوپک شکسته شود. قبلا قرار شده بود که این توافق تا پایان سال 2018 ادامه یابد اما از آنجا که بسیاری از کشورهای عضو و غیر عضو اوپک تمایلی به افزایش بیش از حد قیمت ها که موجب افزایش تولید نفت خام های شِیلی در امریکا می شود، ندارند ممکن است عملا یا حتی رسما از توافق خارج شوند و تولید نفت خود را افزایش دهند و جایگزین صادرات ایران نمایند. البته سازمان اوپک نمی تواند رسما سهم ایران را به کشور یگری بدهد اما در عمل ممکن است که چنین اتفاقی رخ دهد. 

در دوران پس از برجام، در بعد سرمایه گزاری در صنعت نفت ایران که بر آینده تولید نفت کشور تاثیر می گذارد، هنوز شرکت های اروپائی حضور فعال و جدی پیدا نکرده بودند و شاید به نوعی دفع الوقت می کردند تا از تصمیم نهائی ترامپ مطلع شوند. بنابراین به نظر نمی رسد که در این زمینه تحول مهمی رخ دهد. البته آنچه که باید از آن متاسف بود این است که مقامات وزارت نفت در  چند سال اخیر بسیاری از اقداماتی که به طرق دیگری هم قابل انجام بود را به امید ورود شرکت های اروپائی معلق نگهداشتند و حالا از اینجا مانده و از آنجا رانده شده اند. 

چشم انداز قیمت نفت و آینده آن (مصاحبه با سایت مرکز بین المللی مطالعات صلح)

 

این مصاحبه حدودا دو هفته قبل از تاریخی که انتشار یافته است و طبعا قبل از خروج امریکا از برجام  انجام شده است 

 

 

 

 

 

چشم انداز قیمت نفت و آینده آن – گفتگو با غلامحسین حسنتاش

نگارش IPSC در اردیبهشت ۲۱, ۱۳۹۷ – ۲:۰۰ ب.ظ

Email

 

کارشناس انرژی

مرکز بین المللی مطالعات صلح– IPSC

قیمت نفت در گشته روندی کاهشی در پیش گرفته و عرضه نفت رو به افزایش گذاشته است. اما روند های اخیر موجب افزایش نسبی قیمت نفت شده است. در همین راستا برای بررسی بیشتر چشم انداز قیمت نفت و آینده آن گفتگویی داشته ایم:

واژگان کلیدی: کاهش قیمت جهانی نفت، کاهش قیمت نفت،قیمت نفت، آینده قیمت نفت، چشم انداز

 

مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل وضعیت کنونی قیمت در بازار نفت جهان چیست؟

قیمت جهانی نفت خام در یک سال و چندماه  گذشته طبق معمول با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده اما در مجموع روند افزایشی داشته است. در حالی که متوسط قیمت نفت خام برنت در سال 2016 حدود 43.7 دلار در بشکه و کمتر از سال 2015 بود اما در سال 2017 با حدود 24 درصد افزایش به متوسط 54.2 دلار در بشکه رسید و در ماه های طی شده از سال 2018 نیز این روند افزایشی ادامه یافت. عوامل گوناگونی در این روند تاثیر داشته اند. شاید مهمتر از همه تحقق رشد اقتصاد جهانی و به تبع آن رشد تقاضای جهانی نفت قدری بیشتر از پیش بینی های انجام شده بود که موجب شد نفت خام مازاد موجود در بازار به تدریج جذب شود و تعادل عرضه و تقاضا بر قرار گردد. همچنین در این میان پایبندی نسبتا مطلوب و بیش از انتظار اعضای اوپک و برخی از کشورهای غیر اوپک به تعهدات خود در زمنیه توافق کاهش تولید، بسیار موثر بوده است. علاوه بر این سیاستهای جدید اقتصادی ایالات متحده که موجب کاهش ارزش دلار در مقابل یورو و سایر ارزهای معتبر بین المللی شد نیز بر افزایش قیمت جهانی نفت و البته قیمت های اسمی موثر بوده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی عربستان و روسیه چه نگاهی به آینده بازار و قیمت نفت دارند؟

بر اساس پیش بینی صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، رشد اقتصادی در سال 2018 قدری بیشتر از 2017 خواهد بود و براساس آخرین پیش بینی های انجام شده توسط سه مرجع معتبر یعنی سازمان اوپک ، آژانس بین المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، در سال 2018 مجموع افزایش تولید نفت غیراوپک و اوپک (شامل میعانات گازی) تقریبا در حد افزایش تقاضا خواهد بود ولذا حجم ذخیره سازی های نفتی چندان افزایش پیدا نخواهد کرد و قیمت در دامنه 65 تا 70 دلار حفظ خواهد شد. با این روند گرچه در حال حاضر عربستان و روسیه توافق کرده اند که توافقنامه موجود بین اوپک و غیراوپک، تا پایان سال 2018 ادامه یابد اما اگر قیمت ها برای مدت طولانی در سطحی فراتر از 70 دلار در بشکه قرارگیرد ممکن است در این توافق تجدید نظر نمایند و تولید را  اندکی افزایش دهند چراکه تصور این است که در قیمت های بالا، تولید از نفت خام های شِیلی در ایالت متحده افزایش بیشتری خواهد یافت کما این که از همین مقدار پیش بینی شده برای رشد عرضه در سال 2018 ، بیشتر آن متعلق به ایالات متحده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به شرایط کنونی اصولا نقش تولیدکنندگان غیر اوپک در عرضه و ساختار قیمت گذاری نفت تا چه حدی مهم و تاثیرگذار است؟

براساس برآوردهای سازمان اوپک در سال 2017 عرضه روزانه کشورهای غیر اوپک 58 میلیون بشکه در روز و عرضه نفت خام اوپک حدود 32.4 میلیون بشکه در روز بوده است و البته 6.3 میلیون بشکه هم مایعات و میعانات گازی و نفت خام های غیر متعارف در کشورهای عضو اوپک تولید و عرضه شده است. اگر جمع اینها را در نظر بگیریم در واقع سهم غیراوپک از کل عرضه نفت خام شامل متعارف و غیر متعارف و میعانات حدود 60 درصد و سهم اوپک از کل سوختهای مایع مذکور 40 درصد است (البته میعانات جزو نظام سهمیه بندی اوپک نیست) ، بنابراین مسلم است که سهم و تاثیر تولید غیر اوپک کم نیست. اما نکته مهم این است که تمام اوپکی ها صادرکننده هستند اما بسیاری از غیراوپکی ها صادرکننده نیستند و برای نیاز داخلی خودشان تولید می کنند و طبعا در بین غیراوپکی ها آنها که صادرکننده هم هستند مانند عمان و مکزیک و نروژ و ترکمنستان، مهمتر هستند اما مهم ترین نقش را در بین غیراوپکی ها روسیه و اخیرا ایالات متحده دارند روسیه یک صادرکننده عمده نفت است و ایالات متحده هم در سال های اخیر میزان تولیدش به مرز برابری با روسیه و عربستان سعودی (مرز 10 میلیون بشکه در روز) رسیده است و به صادرکننده بعضی از فرآورده های نفتی هم تبدیل شده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش کنونی عراق و ونزوئلا در بازار نفت در شرایط کنونی چیست؟

تولید نفت عراق در سال های اخیر مرتبا افزایش یافته و در سال 2017 به 4.45 میلیون بشکه در روز رسید و با توجه به محدود بودن مصرف داخلی، این کشور صادرات بالائی دارد و بعد از عربستان سعودی به دومین صادرکننده نفت اوپک با حدود 4 میلیون بشکه صادرات نفت در روز تبدیل شده است اما در نقطه کاملا مقابل تولید و صادرات نفت ونزوئلا دائما کاهش داشته و تولید آن از رکورد بیش از  3.3 میلیون بشکه در روز در سال 2006 به حدود 1.5 میلیون بشکه در روز در ماه های اخیر رسیده است و در نتیجه با توجه به مصرف داخلی بیش از 600 هزار بشکه در روز صادرات نفت این کشور به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسیده بنابراین نقش عراق در بازار نفت در حال پر رنگ شدن و نقش ونزوئلا در حال کم رنگ شدن است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح:  متغیر امریکا و نفت شیل این کشور تا چه حدی می تواند آینده بازار را تحت تاثیر قرار دهد؟

در دهه اخیر تاثیرگزاری مهم ایالات متحده مربوط به پدیده نفت شِیلی می باشد که با افزایش قیمت، تولید آن افزایش می یابد و بازار را تنظیم می کند و تا حدودی کنترل تنظیم بازار را از دست اوپک خارج کرده است و به همین دلیل هم هست که در سال های اخیر بعضی غیراوپکی ها به این نتیجه رسیده اند که برای مهار تاثیر نفت شیِل، باید با اوپک توافق و همکاری داشته باشند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی و آتی منافع ایران چیست؟

باید ببنیم که از منفعت کوتاه مدت یا میان مدت یا بلندمدت صحبت می کنیم. به نظر من منافع ایران در این است که هرچه زودتر خود را از وابستگی به درآمد نفت خارج کند و با متنوع کردن اقتصاد خود انرژی را در داخل و برای رشد و توسعه صنعتی خود مصرف کند، واقعیت این است که با تحولات فناورانه در تولید و مصرف انرژی و با امکان پذیر شدن و اقتصادی شدن بهره برداری از نفت و گازهای شیِلی دوران اهمیت و محوریت نفت به سرعت در حال سپری شدن است. این به این معنا نیست که دنیا خیلی زود از نفت بی نیاز شود، اما تنوع منابع ویژگی ژئوپلتیک بودن این کالا را از بین برده است. اما اگر منظور کوتاه مدت باشد به نظر من توافقات سال های اخیر اوپک و غیر اوپک در جهت تنظیم بازار نسبتا خوب بوده است و اگر همین روند ادامه پیدا کند ایران هم می تواند با آن همکاری کند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به برخی خوش بینی هایی در مورد افزایش قیمت نفت وضعیت کنونی قیمت نفت به چه سمت و سویی حرکت خواهد کرد؟

در یکی دو هفته اخیر بازار نفت تحت تاثیر پدیده سیاسی روانی حمله امریکا و متحدانش به اهدافی در سوریه بود و قیمت قدری بیش از حد بالا رفت و بعد هم قدری پائین تر آمد وگر نه من فکر می کنم با توجه به عوامل اصلی بازار و روند اقتصاد و در غیاب هر حادثه جدید ژئوپلتیکی که قابل پیش بینی دقیق نیست، قیمت نفت در دامنه 60 تا 70 دلاری نوسان خواهد کرد.

وضعیت بازار جهانی نفت از تداوم افزایش قیمت ها حمایت نمی کند

(روز گذشته گزارشگر یکی از روزنامه ها مصاحبه مکتوبی با بنده داشت و آن را در شماره امروز آن روزنامه منتشر نمود. از آنجا که در تنظیم مصاحبه به صورت خبر بعضی مطالب درست منعکس نشده است متن دقیق را اینجا می گذارم)

 

در پاسخ به این که آیا افزایش فعلی قیمت جهانی نفت ادامه خواهد داشت گفتم:  در چند روز اخیر قیمت جهانی نفت تحت تاثیر حمله نظامی امریکا به سوریه و احتمال گسترش تنش نظامی در منطقه خلیج فارس افزایش یافت اما اگر این تنش به همین جا ختم شود که همین طور به نظر می رسد ، بعید است روند افزایش قیمت ادامه یابد چرا که عوامل اساسی بازار این سطح از قیمت را حمایت نمی کنند بنابراین به نظر من در صورتی که این عامل ژئوپلتیکی ادامه نیابد قیمت جهانی به دامنه 60 تا 70 دلاری بر خواهد گشت.

 

در پاسخ به این که اولویت های وزارت نفت در سال 97 چه باید باشد گفتم: متاسفانه طی سه چهار سال گذشته در وزارت نفت اتلاف وقت شد و  توجه عمدتا به سرمایه گزاری خارجی و تبیین و پیگیری مدل موسوم به IPC برای جذب سرمایه خارجی معطوف شد و حتی عملا به پروژه هائی که با توان و امکانات داخلی قابل انجام بود کمتر توجه شد اما به نظر من با توجه به مبهم بودن وضعیت برجام و محدودیت های موجود، اولویت وزارت نفت در سال 97 باید این باشد که به سمت توجه جدی به استفاده از توانائی های داخلی برای پیشرفت کارهای خود برگردد . البته اولویت پروژه ها و طرح ها  باید مشخص شود.

 

در پاسخ این که تاثیر افزایش قیمت جهانی نفت بر توافق اوپک چه خواهد بود گفتم:  اگر وضعیت فعلی قیمت جهانی نفت تداوم یابد احتمال این که توافق اوپک و نیز همکاری میان اوپک و غیر اوپک و خصوصا روسیه متزلزل شود وجود دارد . چرا که تصور اوپکی ها و روسیه این است که در قیمت های بالاتر ، تولید نفت شیل در ایالات متحده افزایش می یابد و امریکا سهم بازار دیگران را می گیرد و قیمت باید در دامنه ای تنظیم شود که مجال عرض اندام بیشتر به نفت شیل ندهد بنابر این ممکن است توافق فعلی تمدید نشود  و در آن تجدید نظر شود.

نفت در سال جدید در انتظار چیست

عدم تمدید توافق اوپک موجب کاهش قیمت خواهد شد، ولی تمدید، قیمت را تثبیت خواهد کرد

خبر آنلاین -  چهارشنبه 8 آذر 1396 - 08:07:00  چاپ

حسنتاش: اثر تحولات سیاسی بر بازار نفت طولانی نیست

عدم تمدید توافق اوپک موجب کاهش قیمت خواهد شد، ولی تمدید، قیمت را تثبیت خواهد کرد

اقتصاد > انرژی - غلامحسین حسنتاش کارشناس انرژی می گوید:« اثر تحولات سیاسی بر بازار نفت، معمولا میان‌مدت است و تا زمانی است که تحول ادامه داشته باشد و با آرام شدن آن به تدریج اثر آن روی قیمت کم می‌شود.»

خاطره وطن‌خواه: اجلاس 173 وزراى نفت اوپک و تولید کنندگان غیر اوپک فردا در حالی برگزارمی شود که موضع قطعی روسیه که شریک  تصمیم کاهش تولید نفت بوده،مشخص نیست.

اوپک از اجلاس 169 یعنی آذر دوسال پیش در تلاش برای تنظیم بازار نفت بوده اما تصمیم قطعی برای کاهش تولید نفت را از اجلاس 171 گرفت.حدود یکسال است که طرح کاهش تولید در حال اجراست؛این طرح سبب شد تا قیمت نفت در بازار جهانی به کانال 50 دلاری برگردد.اگرچه تحولات منطقه ای در ماههای اخیر سبب افزایش قیمت نفت شده و قیمت ها را به بالای 60 دلار در هر بشکه رسیده،اما این نگرانی وجود دارد که اگر روسیه از این توافق کنار برود،قیمت نفت سقوط کند.

 عربستان و روسیه در مجموع 21 میلیون بشکه در روز تولید می کنند.به دنبال افزایش قیمت نفت به بیش از 60 دلار در هر بشکه شرکت های تولیدکننده نفت روسیه خواستار افزایش تولید نفت برای بهره برداری از این قیمت ها هستند.با این حال  به نظر می‌رسد موضع ولادیمیر پوتین رییس جمهور این کشور همراهی با اوپک است،اما آنطور که خبرگزاری تاس اعلام کرده،رایزنی های پوتین با شرکت های نفتی تاکنون راه به جایی نبرده  و احتمال اینکه توافق اوپک این بار بدون روسیه باشد،محتمل است.

در حال حاضر تولید کنندگان نفت عموما برروى قیمت متوسط 60 تا 65 دلار توافق نظر دارند. تولید کنندگان نفت اوپک و غیر اوپک براین اعتقادند که در قیمت کف 60 دلار و میزان ذخایر نفتى موجود نزد مصرف کنندگان ساختارهاى بازار در تعادل و توازن قابل قبولى قرار مى گیرد. غلامحسین حسنتاش کارشناس انرژی در گفت وگو با خبرآنلاین معتقد است که تمدید توافق اوپک تنها سبب تثبیت قیمت ها می شود و اثری بر افزایش قیمت نخواهد داشت.لازم به ذکر است که پاسخ سئوالات به صورت مکتوب بوده است.گفت وگو با وی را بخوانید.

اجلاس اوپک برای تعیین تکلیف طرح توقف تولید نفت در حالی به زودی برگزار می شود که هنوز احتمالات بسیاری درباره موضع روسیه و عربستان وجود دارد،به نظر شما ادامه این طرح موجب افزایش بهای نفت خواهد شد؟
نه من فکر نمی کنم تمدید طرح موجب افزایش قابل‌توجه قیمت شود. عدم تمدید موجب کاهش قیمت خواهد شد ولی تمدید قیمت را تثبیت خواهد کرد.

همکاری اوپک و برخی کشورهای غیرعضو این کارتل برای کاهش تولید سبب شد تا قیمت نفت از محدوده 40 دلار به 50 دلار برسد،اما در یک ماه گذشته تحولات سیاسی قیمت نفت را به کانال 60 دلاری ارتقا داده،به نظر شما این افزایش قیمت تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟
ابتدا باید اشاره کنم که بنده اوپک را کارتل و عملکرد آن را کارتلی نمی‌دانم. اما در مورد اثر تحولات سیاسی، معمولا اثر این تحولات میان‌مدت است و تا زمانی که تحول ادامه داشته باشد و با آرام شدن آن به تدریج اثر آن روی قیمت کم می‌شود.

برخی پیش بینی ها حکایت از بازگشت نفت به قیمت های 2011 و 2012 دارد،آیا فکر می کنید بازار کشش نفت 70 یا 80 دلاری را دارد؟
خیر، من بسیار بعید می‌دانم، با پدیده نفت‌های شِیلی ساختار بازار تغییر کرده است. با بالارفتن نسبی قیمت تولید از شیل‌ها در ایالات‌متحده نسبتا به سرعت افزایش می‌یابد و بازار را تعدیل می‌کند، تقاضا هم آنقدر قوی نیست که تحول ایجاد کند.

اگراوپک تصمیم بگیرد که مجددا تولید نفت را کاهش دهد و سهمیه بندی ها تغییر کند،این کاهش سقف چه تاثیری بر وضعیت تولید و درآمدهای نفت ایران دارد؟
بعید می‌دانم که چنین اتفاقی بی‌افتد. اما اگر این شود، بستگی زیادی به میزان کاهش دارد اگر کاهش بیشتر از یک میلیون بشکه باشد ممکن است موثر باشد. اگر اوپک چنین تصمیم بگیرد احتمالا این بار ایران مجبور به مقداری همکاری در جهت کاهش تولید خواهد بود و در این صورت ایران مقداری کاهش تولید و مقداری افزایش قیمت را تجربه خواهد کرد که یک دیگر را تعدیل می‌کنند و درآمدهای نفتی تغییر قابل‌توجهی نحواهد داشت. اما احتمال تمدید را بیشتر می‌دانم.

آقای زنگنه اعلام کرده که ایران با ادامه طرح کاهش تولید نفت موافق است،اما به نظر می رسد این موافقت تا جایی است که سهمیه ایران کاهش نیابد،نظر شما در این رابطه چیست؟
این موضع درستی است، ایران سال‌ها تحت تحریم بوده است و عملا بازارش را به دیگران واگذاشته است و باید تا سال‌ها و تا زمانی که این جبران شود از سهمیه‌بندی به نوعی معاف باشد.

تحولات بازار نفت در دوره ترامپ (در مصاحبه با روزنامه اعتماد)

توافق اوپک و غیر اوپک و چراغ سبز به ترامپ

از اواخر آذرماه  خبرنگار محترمی از من خواستند که برای نشریه دولت و ملت یادداشت زیر را بنویسم و حتی یکی از دوستان عزیز را واسطه این درخواست کردند و بنده هم وقت گذاشتم و نوشتم و 4 دیماه ارسال کردم اما شماره بعدی نشریه مذکور هنوز منتشر نشده است در حالی که اینگونه مطالب به قول معروف زماندار است و با گذشت چند ماه موضوعیت خود را از دست میدهد. 

توافق اوپک و غیر اوپک و چراغ سبز به ترامپ

وزرای نفت و انرژی سازمان کشورهای صادرکننده نفت ؛ اوپک؛ در آخرین اجلاس خود در وین در 30 نوامبر 2016 توافق کردند که از ابتدای سال جدید (2017) میلادی، تولید نفت خود را به مقدار 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش دهند و ده روز بعد از آن جمعی از تولیدکنندگان غیراوپک نیز به این توافق پیوستند و اعلام آمادگی کردند که آنها نیز همزمان با اوپک، حدود 600 هزار بشکه از تولید نفت خود کم کنند. در میان اوپکی‌ها بیشترین کاهش با حدود کمتر از 500 هزار بشکه مربوط به عربستان‌سعودی و در میان غیراوپکی‌ها بیشترین کاهش با حدود 300 هزار بشکه مربوط به روسیه خواهد بود. البته روسها اعلام کرده‌اند که کاهش تولیدشان تدریجی و در صورتی خواهد بود که مسائل فنی اجازه دهد.

حصول توافق برای کاهش تولید و کنترل بازار نفت در میان کشورهای عضو اوپک پس از چندین سال حضور بسیار کم رنگ این سازمان در تنظیم بازار نفت، مساله‌ای قابل توجه و مغتنم است و پیوستن غیراوپکی‌‌ها به توافق اوپک، نشان از جدی گرفته شدن توافق این سازمان دارد. به نظر می‌رسد که حصول به این توافقات بیش از هر چیز تحت تاثیر شلاق مشکلات اقتصادی بر پیکر اقتصاد دولت‌های مشارکت‌کننده و خصوصا بر پیکر اقتصاد دو کشور عربستان و روسیه باشد.

واقعیت این است که بازار جهانی نفت در یکی دو سال گذشته عمدتا با اضافه عرضه یعنی با عرضه بیش از تقاضا روبرو بوده است و منظما بر حجم ذخیره‌سازی‌های نفتی اضافه شده است و با ادامه این وضع اگر چنین توافقی صورت نمی‌گرفت احتمال کاهش بیشتر قیمت‌های جهانی نفت وجود داشت.

احتمال دیگری که در مورد دلیل حصول به این توافق وجود دارد، احتمال چراغ سبز نشان دادن عربستان‌سعودی و شاید حتی روسیه به دونالد ترامپ و حزب جمهوری‌خواه در امریکا است. اینک  جمهوری‌خواهان در سنا و کنگره امریکا اکثریت پیدا کرده‌اند و رئیس‌جمهور جدید نیز جمهوری‌خواه است. می‌دانیم که اصولا جمهوری‌خواهان گرایش نفتی بیشتری نسبت به دموکرات‌ها دارند و توجه‌شان به مسائل زیست‌محیطی کمتر است. سیاست خودکفائی انرژی البته در سطح قاره امریکا، یعنی قطع وابستگی به واردات انرژی از خارج از قاره، سیاست مورد توافق دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات است اما تفاوت این دو حزب  در  جهت‌گیری نحوه تحقق این سیاست است. دموکرات‌ها بیشتر تلاش می‌کنند از انرژی‌های سازگار با محیط‌زیست حمایت کنند اما جمهوری‌خواهان به نفت و گاز و حتی ذغال‌سنگ اهمیت بیشتری می‌دهند. و به همین دلیل برای قیمت نفت هم اهمیت بیشتری قائل هستند.

دونالد‌ترامپ به احتمال قوی بدنبال رونق نفتی در ایالات‌متحده خواهد بود. در قیمت‌های پائین نفت تولید از نفت‌خام‌های غیرمتعارف لایه‌های شِیلی در امریکا  از رونق افتاده بود. ممکن است دولت ترامپ مالیات تولیدکنندگان نفت و گاز شِیلی را کاهش دهد یا اراضی دولتی را با هزینه کمتری در اختیار ایشان قرار دهد تا اقتصاد استخراج از این منابع قوی‌تر شود. اما در هرحال آنچه که تاثیر بیشتری در رونق‌ گرفتن بخش نفت در امریکا دارد افزایش قیمت جهانی نفت است ولذا جناح جمهوری‌خواه و دونالد ترامپ و اطرافیانش از بالا رفتن قیمت نفت خشنود خواهند شد. البته ترامپ غیر از گرایش نفتی‌اش، دنبال ایجاد شغل هم هست و رونق بخش نفت ایالات‌متحده می‌تواند شغل هم ایجاد کند.

اما از آنجا که در آستانه تنظیم بودجه سال 1396 قرار داریم و باید برآورد نسبتا دقیق وقابل تحققی از درآمد نفتی سال آتی داشته باشیم، باید دقت کنیم که با توجه به سوابق اینگونه توافقات و بویژه با توجه به تغییرات اساسی که در ساختار بازار نفت بوجود آمده است، در مورد میزان اثرگذاری این توافق بر قیمت‌های جهانی نفت دچار گزافه و برآوردهای بیش از واقع نگردیم. در این رابطه نکات زیر قابل توجه است:

1-   چه تصمیم اوپک و چه توافق اوپک و جمعی از غیر اوپکی‌ها، فاقد هرگونه ضمانت اجرائی است. سوابق نشان می‌دهد که تعهد اوپکی‌ها به اجرای سهمیه‌هایشان، در بهترین شرایط از 65 درصد فراتر نرفته است علاوه بر این، در این دور دو کشور لیبی و نیجریه به دلیل مشکلاتی که داشته‌اند در سهمیه‌بندی قرار نگرفته‌اند و خصوصا در مورد لیبی با حل نسبی مشکلات این کشور، تولید نفتش در حال افزایش است و ممکن است بخشی از کاهش دیگر اعضاء را خنثی کند. کاهش تولید واقعی غیراوپکی‌ها نیز طبعا متناسب با اوپکی‌ها خواهد بود. با این اوصاف تاثیر روانی این توافقات تا اواسط فوریه سال جدید میلادی بر بازار حاکم خواهد بود اما پس از آن آمار و اطلاعات تولید نفت کشورها و میزان پایبنیدی به توافق به تدریج منتشر خواهد شد. بعید به‌ نظر می‌رسد که از مجموع 1.8 میلیون بشکه توافق کاهش اوپک و غیر اوپک، بیش از حدود 60 درصد یا حدود 1 میلیون بشکه از آن محقق شود.

2-   همانطور که اشاره شد، واقعیت این است که خصوصا پدیده نفت‌ و گازهای غیرمتعارف خصوصا از منابع شِیلی، ساختار بازار نفت را متحول کرده است. تحولات فناروانه هزینه‌های تولید از این منابع را کاهش داده است و به نظر می‌رسد در قیمت‌های نفت‌خام بالاتر از پنجاه دلار در بشکه، تولید از این منابع به سرعت واکنش نشان می‌دهد و افزایش می‌یابد و کاهش تولید دیگران را جبران می‌کند. همکنون تعداد زیادی چاه‌های حفر شده در مناطق نفت شِیل ایالات‌متحده وجود دارد که به سیستم‌های لازم برای استخراج تجهیز نشده‌اند و به محض قابل قبول بودن قیمت، اقتصادی شده و تکمیل و تجهیز خواهند شد.

با توجه به آنچه که ذکر شد گرچه توافق اوپک و غیر اوپک جلوی سقوط بیشتر قیمت را گرفته است اما در ساختار فعلی بازار نفت و حداقل در میان‌مدت انتظار قیمت‌های چندان بالا را نباید داشت و به نظر می‌رسد البته در غیاب تحولات خاص ژئوپلتیکی که قابل پیش‌بینی نیستند، یک دامنه قیمتی 40 تا حداکثر 55 دلاری تا یکی دو سال  سال آینده در بازار حاکم باشد.